ABD’de geçtiğimiz ay 'Küba hükümeti için ajanlık yaptığı' iddiasıyla eski Bolivya Büyükelçisi Manuel Rocha tutuklanmıştı. Rocha, hakkında açılan davada savunma vermeye hazırlanıyor. CIA’in eski karşı istihbarat müdürü James Olson da, Küba’nın istihbarat teşkilatı DGI’ye övgülerde bulunmuş, “Kendileri şu ana kadar aleyhine çalıştığım en sinir bozucu istihbarat servisi olabilir. Çok aldatıcı ve acımasız oldukları için değil, işlerinde iyi oldukları için” ifadelerini kullanmış. Olson, Geçmişte Küba için birçok ABD vatandaşının ajanlık yaptığını tespit ettiklerini hatırlatarak, “Küba’ya kaptırdığımız insanları yıllarca görevlendirdiler. Ana Montes 16 yıl, Philip Agee 15 yıl, Myers çifti 26 yıl Küba için görev yaptı” demiş.[1] ABD'deki bu casusluk olayı, Küba’nın istihbarat faaliyetlerinin başarısını açıkça gösteriyor. Olson olayı aynı zamanda, akıllara, ‘ABD’ye en büyük zararı veren Küba casusu’ Anna Belen Montes’i de getirdi. ABD Savunma İstihbarat Kurumu (DIA) eski kıdemli analisti Ana Belen Montes, 21 yıllık esaretin ardından, geçen sene bu zamanlarda, 6 Ocak 2023 tarihinde sessizce özgürlüğüne kavuştu. Montes, 2001'de Küba için casusluk yapmak suçlamasıyla tutuklanmıştı. Montes’in hikayesini sıradan bir ‘casusluk’ hikayesinden ayıran şey ise ideolojik duruşu. İstihbarat dünyasında, benzeri bilgi sızdırma vakalarının çoğunluğu para karşılığında ya da şantajla gerçekleştirilirken, Montes örneğinde gönüllülük esasının devrede olduğunu görüyoruz. Bu açıdan Montes, ABD’nin dünya çapındaki politik ve askeri hegemonyasına karşı eylemli karşı çıkışlarda bulunan ifşaatçı Edward Snowden, WikiLeaks kurucusu Julian Assange gibi isimlerle 'aynı dünyadan' olduğunu gösteriyor. 2002'de casusluk yapmak için komplo kurma suçlamasını kabul eden Montes, 25 yıl hapis cezasına çarptırılmıştı.[2] Yakalandıktan sonra ABD'nin dört gizli ajanının kimliğini Küba makamlarına ifşa ettiğini kabul eden Montes, açığa çıkan dört ajanın zarar görmediği sonucuna varılması sayesinde ölüm cezasından kurtulmuştu. Montes’in çalışmalarının ABD’ye verdiği zarar ise, yine ABD’li yetkililer tarafından 'ABD tarafından yakalanan casuslar içinde en çok hasar vereni' ifadeleriyle açıklanmıştı.[3] Montes, elbette ki Küba’da bir kahraman olarak görülüyor. 2016 yılında, ünlü Kübalı şarkıcı-söz yazarı Silvio Rodriguez, Montes’e adadığı şarkıyı söylemeden önce “Dün bahsettiğim mahkum… Ana Belén Montes. ABD gizli servislerinin üst düzey bir yetkilisiydi. Küba'ya kötü bir şey yapacaklarını öğrendiğinde bu bilgiyi bize aktarırdı. Bu yüzden onlarca yıl hapis yatıyor… Onun sayesinde pek çok kötülük başımıza gelmedi. Onun için özgürlük” ifadelerini kullanmıştı.[4]

16 yıl boyunca Küba'dan hiç para almadı

Montes'i 'bilgi sızdıran casusluktan' kahramanlığa çeviren şey, ihtiyaçlarıyla ya da zaaflarının yönlendirmesiyle değil, vicdanıyla hareket etmesiydi. Montes, 16 yıllık çalışmalarında karşı karşıya olduğu riskleri çok iyi bildiği halde Küba'dan hiç para almadı. Montes ayrıca, DIA'daki işinde yeteneğiyle ve başarılarıyla öne çıkıyordu. DIA'de El Salvador ve Nikaragua için de analistlik yapsa da, asıl Küba göreviyle öne çıkmıştı ve yetenekleri nedeniyle ABD istihbarat çevrelerinde 'Küba Kraliçesi' olarak tanınıyordu. Ulusal düzeyde üçüncü en yüksek istihbarat ödülü olan Üstünlük Sertifikası da dahil olmak üzere on özel ödül kazanan Montes, 1997 yılında bizzat CIA Direktörü George Tenet'in elinden ödül bile almıştı. Montes'in Küba'yla ilişkisinin 1984 yılında Adalet Bakanlığı'nda katip olarak çalışırken başladığı biliniyor. 1985'te DIA'ya kabul edilen Montes, yakalanana kadar 16 yıl görev yaptı. Montes'in ABD istihbarat kurumlarında Küba'yla ilgili hemen hemen her şeye erişimi vardı. Montes, CIA, Dışişleri Bakanlığı ve Beyaz Saray gibi federal kurumların ana analistlerini bir araya getiren 'Küba üzerine kurumlar arası çalışma grubu'nun da bir üyesiydi. Bütün bu yeteneği ve erişim alanıyla, Küba lehine yapabileceklerini tahmin edin...

Yakalanması

1996'da bir gece, Montes devam eden uluslararası bir olay sırasında danışma için Pentagon'a danışması için çağrıldı, ancak görevi bitene kadar görevde kalmayarak protokolü çiğnedi. Bu şüphe uyandırdı. Dört yıl sonra, DIA karşı istihbarat görevlisi Scott Carmichael, FBI'ın bir DIA içinde Küba için çalışan kimliği belirsiz bir köstebeği aradığını duydu.[5] Karşı istihbarat birimleri tarafından 1999'da Küba'yla kurulan bir iletişim tespit edildi. Elde edilen bilgiler, şüphelinin DIA'nın SAFE bilgisayar sistemlerini kullandığını ve yakın zamanda Guantanamo Körfezi'ne gittiğini ve Toshiba marka bir bilgisayar kullandığını ortaya çıkardı. Bütün bu işaretler ise Montes'in ismini işaret ediyordu. Guantanamo'ya gitmişti, bilgisayarı Toshiba'ydı ve DIA üst düzey çalışanıydı... Carmichael, "Adını gördüğüm an anladım," dedi. Bundan sonra, Carmichael ve FBI ajanı Lapp, DIA'nın ‘Küba Kraliçesi'nin gerçekten bir casus olduğunu kanıtlamak için bir araya geldi. Kimliği belirlenemeyen DIA köstebeğinin 1996 yılında Alexandria, Virginia'da bilinmeyen bir mağazadan belirli bir zamanda belirli bir marka, model ve model bilgisayar satın aldığı biliniyordu. Montes'in hiçbir belgeyi yanında taşımaması ve hepsini ezberleyerek aktarması, yakalanmasını geciktiren en önemli etkendi. Öte yandan, Havana'da, Küba istihbarat teşkilatına bağlı ajanlar, Montes'e paketleri ajanlara güvenli bir şekilde nasıl vereceğini, şifreli bir şekilde nasıl güvenli bir şekilde iletişim kuracağını ve gerekirse nasıl ortadan kaybolacağını öğretmişti. Kübalılar Montes'e yalan makinesi testinde nasıl numara yapacağını bile öğrettiler. Daha sonra Montes, on yıllık casusluğun ardından 1994'te DIA tarafından uygulanan bir yalan makinesinden geçti.[6] Carmichael ayrıca, Kübalı istihbarat görevlilerine El Salvador'daki gizli bir ABD Ordusu kampından bahsedenin Ana Montes olduğunu söyledi. Carmichael, Montes'in Özel Kuvvetler kampının varlığından haberdar olduğunu, çünkü kampın 1987'de Farabundo Martí Ulusal Kurtuluş Cephesi'nin (FMLN) Küba destekli gerillaları tarafından saldırıya uğramasından yalnızca birkaç hafta önce kendisi tarafından ziyaret ettiğini söyledi.[7] Montes, FBI tarafından 21 Eylül 2001'de ofisinde tutuklandı ve serbest bırakılana kadar 21 yıl hapiste kaldı. Montes, önümüzdeki beş yıl boyunca internet kullanımı da dahil olmak üzere yakından izlenecek, ‘yabancı ajanlarla’ temas kurmasına veya ABD hükümeti için çalışmasına izin verilmeyecek. Montes'in neden böyle bir faaliyet içerisine girdiğini ise, 16 Ekim 2002 tarihli mahkeme ifadelerinden[8] okuyalım: "İnandığım şeyi belki de en iyi anlatan bir İtalyan atasözü var: Bütün dünya tek bir vatandır. O 'dünya ülkesinde', komşunu da kendini sevdiğin kadar sevme ilkesi, tüm 'ulus-komşuluk' ilişkilerinin uyumlu olması için vazgeçilmez bir rehberdir. Bu ilke, başkalarının farklı yolları için hoşgörü ve anlayış anlamına gelir ve diğer uluslara, bize davranılmasını istediğimiz şekilde - saygı ve şefkatle - davranmamızı zorunlu kılar. Ne yazık ki Küba'ya hiç uygulamadığımıza inandığım bir ilke. Sayın Yargıç, beni huzurunuza çıkaran faaliyete kanundan çok vicdanıma itaat ettiğim için dahil oldum. Hükümetimizin Küba'ya yönelik politikası acımasız, adaletsiz ve son derece düşmanca. Adaya, değerlerimizi ve siyasi sistemimizi empoze etme çabalarımıza karşı kendisini savunmasına yardım etmeyi ahlaki olarak zorunlu hissediyorum. Kırk yıldır Küba'ya karşı hoşgörüsüzlük ve küçümseme sergiledik. Küba'nın kendi eşitlik ve adalet ideallerine doğru kendi yolculuğunu yapma hakkına asla saygı duymadık. Küba'nın liderlerini nasıl seçmesi gerektiğini, liderlerinin kim olamayacağını ve o ulus için hangi yasaların en uygun olduğunu dikte etmeye çalışmamızı anlamıyorum. ABD'nin iki yüzyıldan fazla süredir yaptığı gibi, neden Küba'nın kendi iç yolculuğunu yapmasına izin vermiyoruz? Küba politikamıza yanıt verme biçimim ahlaki açıdan yanlış olabilir. Belki de Küba'nın siyasi ve ekonomik baskıdan bağımsız olarak var olma hakkı, adaya kendini savunmasına yardımcı olması için gizli bilgiler verilmesini haklı çıkarmadı. Sadece çok büyük bir haksızlığa karşı doğru bildiğimi yaptığımı söyleyebilirim. En büyük dileğim, Amerika Birleşik Devletleri ile Küba arasında dostane bir ilişkinin ortaya çıktığını görmek. Umarım benim durumum bir şekilde hükümetimizi Küba düşmanlığından vazgeçmeye ve Havana ile hoşgörü, karşılıklı saygı ve anlayış ruhu içinde birlikte çalışmaya teşvik eder. Bugün, bireyler veya hükümetler tarafından sergilenen hoşgörüsüzlük ve nefretin yalnızca acı ve ıstırap yaydığını her zamankinden daha net bir şekilde görüyoruz. Umarım Amerika Birleşik Devletleri, Küba ile komşu sevgisine dayalı bir politika geliştirir. Bu, diğer herhangi bir ulus gibi Küba'nın da küçümsenerek değil, onurlu bir şekilde muamele görmek istediğini kabul eden bir politika. Böyle bir politika, hükümetimizi Amerikan halkının merhameti ve cömertliği ile yeniden uyumlu hale getirir, Kübalıların ve Amerikalıların birbirlerinden öğrenmelerine ve paylaşmalarına izin verir. Küba'nın savunma önlemlerini bırakmasına ve değişiklikleri daha kolay denemesine olanak sağlar. Ve komşunun, tek 'dünya-ülkemizde' hoşgörü ve işbirliğini geliştirmek için birlikte ve diğer uluslarla birlikte çalışmasına izin verir." Yazarın bütün yazıları için tıklayın [1] https://haber.sol.org.tr/haber/cia-sefinden-husran-dolu-itiraf-kuba-istihbarati-kgbyi-solladi-bizi-acikca-maglup-ettiler [2] https://www.washingtonpost.com/archive/local/2002/10/17/spy-for-cuba-sentenced-to-25-years/0ad8e190-e5cb-4198-a9d7-9cf683aa0a70/ [3] https://www.independent.co.uk/news/world/americas/ana-montes-spy-release-cuba-b2258048.html [4] https://thegrayzone.com/2023/01/06/cuba-us-ana-belen-montes-federal-prison/ [5] https://edition.cnn.com/2023/01/08/us/cuba-spy-ana-montes-released-intl/index.html [6] https://www.washingtonpost.com/sf/feature/wp/2013/04/18/ana-montes-did-much-harm-spying-for-cuba-chances-are-you-havent-heard-of-her/ [7] https://www.washingtontimes.com/news/2007/mar/14/20070314-110701-3092r/ [8] https://www.latinamericanstudies.org/espionage/montes-statement.htm