CGTN Türk Dış Haberler Servisi
Amerika Birleşik Devletleri’nde Donald Trump’ın zaferinin ardından dış politikada Orta Doğu önemli başlıklar arasında yer alamaya devam edecek. Asya Pasifik’i birincil öncelik olarak belirleyen Trump yönetiminin Orta Doğu’da ise hedefi bölgedeki baş düşman olarak gördüğü İran’ı hedef alacak bir güvenlik ittifakı oluşturmak. ABD Başkan Yardımcısı JD Vance, New York Times gazetesine verdiği röportajda bu hususu “Bence İsrail ve Sünniler kendi bölgeleri denetlemeli, Avrupalılar kendi bölgeleri denetlemeli ve biz böylece Asya Pasifik'e daha fazla odaklanabiliriz" sözleri ile özetlemişti.
Trump’ın başkanlığının ilk döneminde yapılan ve bölge ülkeleri ile İsrail’in normalleşmesi öngören Abraham (İbrahim) anlaşmalarının devam ettirmek istediği sinyalini veren ABD’nin yeninden İran düşmanlığını kışkırtması bekleniyor. ABD’nin bu plan uyarınca Çin’in ev sahipliğinde gerçekleşen İran-Suudi Arabistan nornalleşmesini hedef alması sürpriz olmayacak.
Normalleşmeye sadık kalınacak
Beyaz Saray’a 20 Ocak’ta çıkacak Trump ve ekibinin muhtemel planlarının farkında olan Pekin yönetimi ise barışın korunması için yeni bir adım attı. Çin Dışişleri Bakanlığı tarafından yapılan ortak açıklamaya göre, salı günü Suudi Arabistan’ın başkenti Riyad’da bir araya gelen üç ülkenin üst düzey diplomatları Riyad ve Tahran arasındaki normalleşmenin önemine vurgu yaptı. Toplantıya Suudi Arabistan Dışişleri Bakan Yardımcısı Veli el-Hureyci ev sahipliği yaparken, Çin Dışişleri Bakan Yardımcısı Deng Li ve İran Siyasi İşlerden Sorumlu Bakan Yardımcısı Mecid Taht Revanci ülkelerini heyetlerle birlikte temsil etti.
Zirve Çin-Suudi Arabistan-İran üçlü komitesinin ikinci toplantısı olarak kayıtlara geçti. Suudi Arabistan medyası ise toplantıya ilişkin yayınladığı haberde Riyad ve Tahran’ın “Pekin Anlaşması’nı tüm hükümleriyle uygulama kararlılıklarını ve ülkeleri arasındaki komşuluk ilişkilerini pekiştirme yönündeki çabalarını teyit ettiklerini” aktardı.
Taraflar İsrail’in Gazze ve Lübnan’daki askeri operasyonlarına “derhal son verilmesi” çağrısında da bulundu. Ortak açıklamada “Üç taraf, devam eden şiddet ve tırmanma döngüsünün bölge ve dünya güvenliğinin yanı sıra deniz güvenliği için de ciddi bir tehdit oluşturduğuna inanmaktadır” denildi.
Rakip iki ülke, 2016'da diplomatik ilişkileri kesmişti. Ancak 7 yıl aradan sonra Çin'in ev sahipliğiyle geçen sene normalleşme sürecine girmişlerdi. İran Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi Genel Sekreteri Ali Şemhani ve Suudi Arabistan Ulusal Güvenlik Danışmanı Musaid bin Muhammad Aiban, Mart 2023'te Pekin'de bir araya gelmişti. Varılan mutabakat kapsamında İran ve Suudi Arabistan, karşılıklı olarak büyükelçiliklerini tekrar açma kararı almıştı.
İran ağustos ayında Suudi Arabistan büyükelçiliğini açarken, Suudi Arabistan ise 2016’da askıya aldığı diplomatik çalışmalarını ağustos itibarıyla sürdürmeye başladı. Eylül 2023’te ise her iki ülkenin büyükelçileri görev yerlerinde hazır bulunuyordu.
Normalleşmeden ortak tatbikatlara
Çin’in ev sahipliğinde İ7 yıl aradan sonra İ10 Mart 2023’te ilişkileri normalleştirme kararı alan İran ve Suudi Arabistan son aylarda iş birliğini askeri düzeye taşımasıyla dikkati çekmişti. İran, Suudi Arabistan'la ilk ortak askeri tatbikatı gerçekleştirmeyi planladıklarını eylül ayında duyurmuştu.
İran Deniz Kuvvetleri Komutanı Amiral Şehram İrani, yaptığı açıklamada “Suudi Arabistan, Kızıldeniz'de ortak tatbikatlar düzenlememizi istedi. Koordinasyon devam ediyor, her iki ülkeden heyetler tatbikatın nasıl yürütüleceğine ilişkin gerekli istişarelerde bulunacak.” İfadelerine yer vermişti.
