Çin’in dünya genelindeki etkisi arttıkça ve bu ülkeye yönelik entelektüel merak her geçen gün arttıkça bilgi kaynakları da çoğalıyor. X’teki “China Books of the Year” hesabı, 2023 yılı boyunca yayımlanan, Çin’in uzak ve yakın geçmişinden bugününe açılan yelpazedeki kitaplar arasından bir seçme yapmış. Çin’in moderniteyle felsefi yüzleşmesinin tarih ağırlıklı örneklerini içeren listeye göz atalım. 1) Modern Çin Düşüncesinin Yükselişi (The Rise of Modern Chinise Thought) Hui Wang’ın kitabı Çin’in modernleşmesi ile modernitenin Çinlileşmesinin ne anlama geldiğini araştırıyor, gelenek ile modernlik arasındaki bağlantıları Çin örneği çerçevesinde sorguluyor. Geniş bir entelektüel tarihi olan Çin Düşüncesi’nin 7. yüzyıldan başlayarak 20. yüzyıla uzanan kökenlerinin izini süren kitap, Çin felsefesi ve tarihinin imparatorluktan sosyalist bir devlete dönüşme sürecindeki yansımalarını ortaya koyuyor. 2) İmparatorun Köleleri (Slaves of the Emperor: Service, Privilege and Status in the Eight Banners) David C. Porter, Çin’in son hanedanının çok çeşitli yerel siyasi sistemleri ve bölgesel elitleri kapsayan, çok etnisiteli yönetim sistemini anlatıyor. Qing hanedanının Japonya, imparatorluk Rusya’sı ve Osmanlı İmparatorluğu’yla mukayeseli bir incelemesi olan kitap, erken modern dönemde hem Çin’de hem de Avrasya’daki elitlerin yapısını ve işlevini anlamak için iyi bir kaynak. 3) Chiang Kai-shek’in Hayatı ve Zamanları (Victorious in Defeat: The Life and Times Chiang Kai-shek) Çin Devrimi’nin mağlup tarafı milliyetçi parti Kuomintang’ın liderinin kapsamlı biyografisi. “Yenilgide Muzaffer” alt başlığını taşıyıp Alexander Pantsov’un elinden çıkan ve büyük oranda Rus arşivlerine dayanan kitap, ABD’nin sadık müttefiki Chiang Kai-shek’in siyasi yaşamını eleştirel bir süzgeçten geçiriyor. 4) Diktatörlük ve Enformasyon (Dictatorship and Information: Authoritarian Regime Resilience in Communist Europe and China) Louisiana’daki Tulane Üniversitesi siyaset bilimi profesörü Martin K. Dimitrov, 100’e yakın röportaj da içeren kitabında sosyalist rejimlerdeki muhalefet düzeyini ve yöneticilerin toplumu, partiyi, basını harekete geçirme konusundaki başarılarını inceliyor. 5) Xi Jinping’in Politik Düşüncesi (The Political Thought of Xi Jinping) Çin merkezli sosyalizmin Lenin, Mao, yurtseverlik, Konfüçyus ve ÇKP eksenli yöneliminin ele alan ve Steve Tsang ve Olivia Cheung’un ortak imzasını taşıyan kitap, ülkede günlük yaşama sirayet eden “Çin Rüyası” ile Xi Jinping Düşüncesi’nin birleşimini ortaya koyuyor. 6) Çin ve Dünya (Thoughts From the Ice-Drinker’s Studio: Essays on China and the World) Çin’in ilk ikonik modern entelektüeli Liang Qichao’nun (1873-1929) düşünce dünyası. Çin’in yeniden bir güç haline gelebilmesi için Batı’yı taklit etmek değil “halkı yenilemek” ve “yeni insanı yaratmak” zorunda olduğunu savunan Liang, kendi döneminde Çin’in gelecek vizyonu açısından yeni ufuklar yaratmıştı. 7) Çin’deki Fabrika İşçileri, 1949-2019 (The Master in Bondage: Factory Workers in China, 1949-2019) Ülke genelindeki çalışan ve emekli fabrika işçileriyle yapılan sözlü tarih çalışması niteliğindeki kitap Li Huayin’in imzasını taşıyor. Anlatılan, Mao ve sonrasında endüstriyel işletme reformlarının kökenleri, dinamikleri ve etkileri. Çin’deki emek tarihine önemli bir katkı. 8) Mandarin Sesleri (The Sounds of Mandarin: Learning to Speak a National Language in China and Taiwan, 1913–1960) Erken Cumhuriyet döneminin ulusal dili ve devrim sonrasında halkın ortak dili olan Mandarin Çincesinin anakara ve Taiwan’daki sosyal tarihe yansımalarını inceleyen Janet Chen imzalı kitap, dilsel gelişim ve değişimin izlerini sürüyor. Kentsel yaşam ve kırsal alanlardaki sıradan insanların deneyimleri ışığında, dil, milliyetçilik ve özdeşlik geçmişine tutulan bir ışık. 9) Jeopolitik Çağın Doğuşu (Birth of the Geopolitical Age: Global Frontiers and the Making of Modern China) Shellen Xiao Wu, sınır yerleşimlerinin küresel örneklerinin Çin’in eşsiz tarihine nasıl yansıdığını ve modern Çin devletinin oluşumunu nasıl etkilediğini gösteriyor. Zaman, mekan, bireylerin yaşamları, imparatorlukların doğuşu, çöküşü ve yeniden doğuşu boyunca ilerleyen bir anlatı. 10) Du Fu’nun İzinde (In the Footsteps of Du Fu) İngiliz yazar-tarihçi Michael Wood, geçen 6 Eylül’de bu köşede ayrıntılı olarak tanıttığım kitabında klasik Çin şiirinin önemli temsilcilerinden Tang dönemi şairi Du Fu’nun (712-770) izinden giderek Çin’de heyecan verici, bol fotoğraflı bir yolculuğa çıkıyor.