Çin-Afrika İş Birliği Forumu (FOCAC) 2024 Zirvesi 4-6 Eylül günleri arasında Beijing’de düzenleniyor. Çin ve Afrika ülkelerinin liderleri, dostluğu kutlamak ve işbirliğinin ileriye dönük yolunu belirlemek için "Modernizasyonu İlerletmek ve Ortak Bir Geleceğe Sahip Yüksek Düzeyli Bir Çin-Afrika Topluluğu Kurmak İçin El Ele Vermek" teması etrafında bir araya geliyor.
Bu, 2006 Beijing Zirvesi, 2015 Johannesburg Zirvesi ve 2018 Beijing FOCAC zirvesinin ardından Çin-Afrika büyük ailesinin bir başka büyük buluşması olacak. Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping’in bu buluşmada Çin ile Afrika arasında ortak bir geleceğe sahip üst düzey bir topluluk inşa etme konusundaki yeni fikirler ve öneriler açıklaması ve Afrika ile pratik iş birliği için yeni eylemler ve önlemler duyurması bekleniyor.
Uzmanlar, Çin modernleşmesinin Afrika ülkelerinin büyük çoğunluğu da dahil olmak üzere Küresel Güney ülkeleri için güçlü çekiciliğe sahip olduğunu söylüyor. Çin Komünist Partisi 20. Merkez Komitesi'nin 3. Genel Kurulu’nda Çin modernleşmesini ilerletmek için reformu kapsamlı bir şekilde daha da derinleştirmek için stratejik planlar yapıldı ve bunun dünyadaki diğer ülkelere daha fazla fırsat ve umut getirmesi bekleniyor.
Bu yılki zirvede devlet yönetimi, sanayileşme ve tarımsal modernizasyon, barış ve güvenlik ve yüksek kaliteli Kuşak ve Yol işbirliği konularında dört üst düzey toplantı yapılacak. Afrika ülkeleri giderek kendi kalkınma yollarını seçmeye ve acil uluslararası konulardaki bakış açılarını ifade etmeye odaklanıyor. Bu süreçte, Çin'in küresel meselelerdeki yönetim deneyimine ve girişimlerine büyük bir ilgi gösteriyorlar.
Test edilmiş dostluk
FOCAC, Çin'in Küresel Güney ortaklarıyla olan zamanla test edilmiş dostluğunun simgesi durumunda. 1990'ların başında Soğuk Savaş'ın ardından Batılı güçler Afrika'daki yardımlarını ve yatırımlarını çekmeye başladı ve ekonomi küçülmeye başladı. Biriken borç 1994'te tüm GSYİH'sinin yüzde 80'inden fazlasına ulaştığında kıta sıkıntı hissetmeye başladı. Bu vahim durum karşısında Economist dergisi 2000 yılında "Umutsuz Afrika" başlıklı bir makale yayınladı. Tam da o yıl Çin ve Afrika, bakanlar konferansı biçimindeki ilk FOCAC'ı birlikte başlattı. Çinli uzmanlar, "Tam o sırada Çin, gelişmekte olan bir ülke kimliğini unutmadı. 2000'lerin başında Çin, Batı'nın öncülük ettiği küreselleşmeye DTÖ'ye girerek katıldı, ancak aynı zamanda Asya, Afrika ve Latin Amerika'daki Güney ülkeleriyle daha da sıkı bir bağ kurdu" diyor
Çin ve Küresel Güney
Küresel Güney, bazı Amerikalı akademisyenler tarafından "yüklü bir terim" veya yalnızca "jeopolitik bir gerçek" olarak reddedildi. Ancak Çinli uzmanlar bunu farklı görüyor, "Küresel Güney, Kuzey güçlerinin güç oyunlarını rasyonalize etmek için icat ettiği bir etiket değil, Güney ülkeleri arasında genel olarak tanınan bir öz kimliktir" diyor
Çin'in Küresel Güney ile özdeşleşmesi, Xi'nin "Çin ve Afrika ülkeleri iyi dost, iyi kardeş ve iyi ortak olmaya mahkûmdur ve Çin-Afrika işbirliği Güney-Güney işbirliğinin güzel bir örneğidir" şeklindeki açıklamalarıyla yeniden teyit edildi.
Afrika'nın gıda ithalatına olan bağımlılığını azaltma çabasıyla, son on yılda Çin tarafından desteklenen 300'den fazla son teknoloji, yerel ürün verimini ortalama artırmaya yardımcı oldu ve bir milyondan fazla küçük ölçekli çiftçiye fayda sağladı. Bu arada Çin, çok sayıda sanayi parkı inşa ederek ve yılda yaklaşık 10 bin uzmanı geniş bir meslek okulu ağı aracılığıyla eğiterek kıtanın yetenek havuzunu zenginleştirdi. Çinli işletmeler Afrika'ya 10 bin km'den fazla demiryolu, 100 bin km otoyol, 1.000 köprü ve yaklaşık 100 liman inşa etme veya geliştirme konusunda yardımcı oldu ve kıtada hızlı bir modernleşme döneminin temellerini attı.
Sierra Leone Devlet Başkanı Julius Maada Bio kısa süre önce bir söyleşide Çin-Afrika iş birliğini överek, "Kazan-kazan olduğunu düşündüğümüz bir ilişkiye gönüllü olarak girdik" dedi.
Güney-Güney işbirliği, Çin'in diğer ülkelerle işbirliğinde yüksek bir önceliğe sahiptir ve bu, Çin'in geçici bir önlem değil, stratejik bir tercihtir. Çinli yetkililere göre, “FOCAC'ın kurulması ve sürekliliği, Çin'in diğer gelişmekte olan ülkelerle birlikte ortak bir geleceğe sahip Küresel Güney topluluğu inşa etme arzusunun kanıtıdır”.
Çin ve ABD liderleri farkı
Afrika’ya yuaklaşım konusunda iki liderden örnek verelim. Çin lideri Xi Jinping cumhurbaşkanı olarak beş kez Afrika'yı ziyaret etti, iki FOCAC zirvesine katıldı, COVID-19'a Karşı Dayanışma Üzerine Olağanüstü Çin-Afrika Zirvesi'ne ve Çin-Afrika Liderler Diyalogu'na başkanlık etti. Xi, ayrıca yeni dönemde Çin-Afrika ilişkilerinin nasıl gelişeceğine dair rotayı bizzat çizdi.
Umur Tugay Yücel, yeni çıkan “Amerikan Gücünün Gerilemesi ve Yükselen Güçler” adlı kitabında şunları belirtiyor:
“2002 yılı sonunda Biden tarafından ABD-Afrika Liderler Zirvesi Washington’da düzenlendi. Yıllardır Afrika’yı görmeyen ABD şimdi Çin ve Rusya ile yarışında Afrika’ya yardım ve yatırım vaadinde bulundu. Bu yüzden bu zirvenin amacı Afrika’yı kalkındırmak değil, sadece Çin ve Rusya etkisini sınırlandırmaktı. Başkan Biden, Afrikalı liderle baş başa bile görüşmedi. Çünkü onları hâlâ eşit görmeyen, onlara plan ve program sunmayan sadece para verme vaadinde bulunan bir Amerikan aklı vardı. ABD-Afrika ilişkileri başarısız geçmişiyle geleceğe de bir vizyon sunmuyordu.”
