Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping, 30 Mayıs 2016’da Çin Ulusal Bilimsel ve Teknolojik İnovasyon Konferansı’nda yaptığı konuşmada şöyle demişti:
“ÇKP Merkez Komitesi bilim ve teknoloji alanında 2030 yılına odaklı uzun vadeli bir strateji belirlemiş bulunmaktadır. Bu kapsamda bilim ve teknoloji alanında bir dizi önemli proje uygulanacak. Bu projelere hız vererek önemli ulusal stratejik ihtiyaçlarımız çerçevesinde kilit ve çekirdek teknolojiler konusunda atılım gerçekleştirmeli, ülkemizin uzun vadeli ve genel gelişmesini ilgilendiren stratejik doruk noktalarını ele geçirmeliyiz.”
Xi’nin bu konuşmasından bir yıl sonra, 2017’de yayınlanan “Yeni Nesil Yapay Zekâ Geliştirme Planı” ile 2030 yılına kadar Çin’in yapay zekâ alanında lider olma hedefi tüm dünyaya ilan edildi. 2020, 2025, 2030 aşamaları olarak üç ana bölüme ayrılan stratejik plan, büyük yatırımları öngörüyordu. Bu doğrultuda sektöre önce 150 milyar yuanlık bir yatırım yapılacaktı. 2025 yılına kadar en az 400 milyar yuanlık bir çekirdek yapay zekâ endüstrisi kurulacak, bunun yanı sıra, yapay zekâya dönük yasa ve yönetmelikler oluşturulacaktı. Son olarak ise 2030’a gelindiğinde günlük hayata derinlemesine yerleşmiş yapay zekâ ve 1 trilyon yuanı aşan bir çekirdek endüstriyle Çin dünyanın en büyük yapay zekâ geliştiricisi olacaktı.
Foto2-4Üç aşamada dünya liderliği
Yapay zekâ teknolojileri ve uygulamalarında diğer gelişmiş ülkelerle eşit seviyeye gelmeyi ve temel araştırmalarda ilerleme kaydederek yapay zekâ endüstrisinin temellerini atmayı amaçlayan 2020 aşaması çoktan geride kaldı.
İçinde bulunduğumuz 2025’e kadar yapay zekâda önemli teknolojik ve teorik atılımlar yapmak, yapay zekâyı ekonomik büyüme ve sosyal gelişme için ana motor olarak kullanmak ve küresel standartları belirlemek olarak özetlenebilecek aşama da rakiplerini alt ederek dünyayı sallayan DeepSeek’in başarısıyla noktalandı.
Üçüncü ve bu plana göre son aşama olan 2030 yılına kadar Çin’in geleceği yer ise yapay zekâ teorisi, teknolojisi ve uygulamalarında dünya lideri olmak, yapay zekâyı ekonomik büyüme ve sosyal gelişme için ana motor olarak kullanmak ve küresel standartları belirlemek olarak saptandı.
Ayrıca, Çin’in teşvik politikaları, yapay zekâ alanında üniversiteler, endüstri ve hükümet arasında güçlü işbirliklerini oluşturmakta, üniversiteler ve araştırma kurumları, Baidu, Alibaba ve Tencent gibi teknoloji devleriyle işbirliği yaparak yapay zekâ teknolojisinin sınırlarını zorlamakta. Gidişata bakılırsa beş yıl öncesinden, 2030 hedeflerinin de tamamen gerçekleşeceği rahatlıkla söylenebilir.
Foto3-3Xi: Yapay zekâ zenginlerin tekelinde olmamalı
2023 yılında girişimci Liang Wenfeng tarafından ortaya konan DeepSeek projesi Çin’in yapay zekâ çalışmalarının en parıltılı parçası niteliğinde. Düşük maliyeti ve yüksek verimliliğiyle dikkat çeken, yalnızca 2 bin özel çip kullanarak 16 bin çip kullanan Batılı muadillerine kıyasla çok daha az kaynakla çalışan ve etkili bir şekilde akıl yürütebilen DeepSeek’in başarısının ardında, ABD’nin Çin’e yönelik çip ihracat kısıtlamalarının da büyük var. ABD kısıtlamalarının Çinli mühendisleri daha verimli çözümler üretmeye yönelttiği ve bu durum yapay zekâ dünyasında önemli bir değişimin habercisi olduğu söylenebilir.
Xi Jinping, 16 Haziran 2023’te Microsoft’un kurucusu Bill Gates ile Beijing’de yaptığı görüşmede, yapay zekânın dünya genelindeki yükselişinden söz etmiş ve ABD’li şirketlerin yapay zekâ teknolojilerini Çin’e getirmelerini memnuniyetle karşıladığını ifade etmişti. Xi ayrıca 2024 yılındaki G-20 zirvesinde de yapay zekânın sadece zengin ülkelerin tekelinde olmaması gerektiğini vurgulamış, tüm ülkelerin bu alandan eşit şekilde faydalanması gerektiğini belirtmişti.
Batı’da Deepseek endişesi
Çin yapay zekâ konusunda var olan Batı tekelini kırdı ve eşitliğe doğru büyük bir adım attı. Buna karşılık Batılı ve bazı Batı yanlısı ülkelerde ise her zamanki “güvenlik endişeleri” nüksetti. İtalya DeepSeek’i ilk yasaklayan ülke olurken, ABD’de çapında henüz bir yasak olmasa da Texas Deepseek’i devlet kurumları tarafından verilen cihazlarda yasaklayan ilk eyalet olarak dikkat çekti. Texas’ın Cumhuriyetçi valisi Greg Abbott, 31 Ocak’ta yaptığı açıklamada, “Texas, Çin Komünist Partisi’nin veri toplayan yapay zekâ ve sosyal medya uygulamaları aracılığıyla eyaletimizin kritik altyapısına sızmasına izin vermeyecektir” dedi. Taiwan’ın güvenlik endişelerini gerekçe göstererek devlet kurumlarında DeepSeek’in kullanılmasını yasakladığını ve Belçika, İrlanda, Fransa, Güney Kore’de bu konuda soruşturma başlatıldığını da belirteyim. Çin ise 2030’a yürüyor.
Tunca Arslan
