ABD yönetiminin İsrail’i “elini çabuk tutmak” konusunda uyardığı anlaşılıyor. ABD basınındaki yorumlara göre bu sıkıştırmanın nedeni 2024 ABD seçimi… Meselenin sadece seçimle ilgili olmadığı ortada. Zira İsrail saldırıları uzadıkça ABD BM Genel Kurulunda müttefik bulmakta zorlanıyor, Ortadoğu’daki zaten son birkaç yıldır iyi gitmeyen müttefikleriyle ilişkileri daha da bozuluyor. İsrail’in “ölçüsüzlüğünün” ABD ile AB arasında bile gittikçe arası açılan bir politika farklılığı oluşturduğu ortada. AB’DEN ABD-İSRAİL’E ÜÇ HAYIR Son olarak Avrupa Birliği (AB) Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Josep Borrell, Dışişleri Bakanları toplantısı sonrasında yaptığı açıklamada, AB olarak üç konuya “hayır” dediklerini söyledi: “Birincisi, Gazze’nin dışına zorla göçe izin verilemez. Filistinlilerin sürgün edilmesine izin veremeyiz. “İkincisi, Gazze toprakları küçültülemez. Gazze toprakları, İsrail tarafından işgal edilemez. “Üçüncüsü ise Gazze’deki durum, Filistin meselesinin çözümünün bir parçası olmak zorunda” (Bianet, 13.11.2023). ABD VE İSRAİL GAZZE’NİN GELECEĞİNİ GÖRÜŞÜYOR Gerek AB’nin bu çıkışı gerekse Riyad’da toplanan Arap Ligi ile İslam İşbirliği Teşkilatı’nın ortak zirvesinden çıkan bildirinin 28. maddesindeki “Gazze’nin Doğu Kudüs dahil Batı Şeria’dan ayrılmasını içeren tüm önerilerin reddedildiği” vurgusu, ABD ile İsrail’in bu yönde bazı planlamalar, bazı senaryolar hazırlamalarıyla ilgili… Nitekim İsrail’in Washington Büyükelçisi Michael Herzog, Gazze’de uzun vadeli plan için ABD ile görüştüklerini duyurdu. Fox News’in bu konudaki sorusunu yanıtlayan Herzog, “Filistin yönetiminin Ramallah’ı bile yönetemediğini” savunarak, “reform şart” dedi (AA, 13.11.2023). NETANYAHU ABBAS’A KARŞI Netanyahu’dan Barak’a kadar çeşitli isimler zaten Gazze’ye dair kafalarındaki planlamaları bir süredir açıklıyorlardı. Örneğin Eski İsrail Başbakanı Ehud Barak, Gazze yönetimi için Arap ağırlıklı uluslararası güç formülünü ortaya attı: “Arap Birliği ve Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin desteğiyle, Arap olmayan ülkelerden bazı sembolik birliklerin de dahil edileceği çok uluslu bir Arap gücünün toplanması düşünülemez olmaktan çok uzaktır. Bu güçler Filistin Yönetiminin yönetimi düzgün bir şekilde devralmasına yardımcı olmak üzere üç ila altı ay süreyle orada kalabilir” (cumhuriyet.com.tr, 7.11.2023). İsrail Başbakanı Netanyahu ise Amerikan ABC televizyonunun bu yöndeki sorusuna verdiği yanıtta, “İsrail’in belirli bir dönem için Gazze’nin genel güvenliğiyle ilgili sorumlu olması gerektiğini” söyledi (Sputnik, 7.11.2023). Netanyahu, İsrail Savunma Bakanı Yoav Gallant ile birlikte düzenlediği ortak basın toplantısında da “Gazze Şeridi üzerindeki güvenlik kontrolünden vazgeçmeyi kabul etmeyeceğini” söyledi. Netanyahu, ayrıca “Gazze Şeridi’nin yönetiminin Hamas’ın ardından Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas öncülüğündeki Filistin Yönetimine verilmesi fikrine karşı olduğunu” belirtti (AA, 11.11.2023). FKÖ GAZZE’NİN KONTROLÜNÜ ALMAYA HAZIR Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas ise ABD ve İsrail’in bu planlamalarına karşı iki temel kırmızı çizgi belirlemiş görünüyor. Abbas, Filistin halkının yasal temsilcisinin kendileri olduğunu, ulusal kararları alma hakkının da Filistin Kurtuluş Örgütü’nde bulunduğunu kaydederek; birincisi “Gazze’yi bölme planlarının kabul edilemeyeceğini”, ikincisi “Gazze’nin Filistin devletinin ayrılmaz bir parçası olduğunu” belirtti (Sputnik, 9.11.2023). Abbas, Arafat’ın ölümünün 19. yılı nedeniyle yaptığı açıklamada da, “Gazze’nin kontrolünü almaya hazır olduklarını” belirti ancak bunun “yalnızca 1967 sınırlarında kurulacak ve başkenti Doğu Kudüs olacak bir Filistin Devleti’ni de içeren kapsamlı bir siyasi çözümün parçası olması halinde gerçekleşebileceğini” söyledi (sputnik, 10.11.2023) ARAP LİGİ – İSLAM İŞBİRLİĞİ TEŞKİLATI TUTUMU Arap Ligi ile İslam İşbirliği Teşkilatı’nın Riyad’da birlikte toplanarak açıkladığı 31 maddelik ortak bildiri içinde Abbas’ın bu açıklamasını destekleyen bir madde var. Ortak bildirinin 27. maddesi, Filistin Kurtuluş Örgütü’nün (FKÖ) Filistin halkının tek meşru temsilcisi olduğunu vurguluyor ve tüm Filistinli grupların FKÖ çatısı altında toplanmasını istiyor. Görünen o ki Arap-İslam ortak zirvesi, Hamas faktörü üzerinden İsrail’e destek veren Batılı ülkelerin elindeki dayanağı almaya çalışıyor. Yukarıda da belirttiğimiz gibi AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Josep Borrell, bu konuda ABD’den ayrı yaklaşımlarını ilan etmiş durumda. Borrell de Gazze’nin Hamas’ın kontrolünde değil, mevcut Filistin Yönetimi’nin kontrolünde olmasını savunuyor. Borrell ayrıca tek çözümün iki devletli çözüm olduğunu, Filistin Devleti’nin inşası için bir çerçeve plan hazırladıklarını, bu çerçeveyi ABD ve Arap ülkeleriyle görüşeceklerini açıkladı (Bianet, 13.11.2023). FİLİSTİNLİLERİN ÖNÜNDEKİ FIRSAT Gazze’de Hamas’sız bir çözüm, şu aşamada gerçekçi gözükmüyor. Hamas’ın ideolojisi, Gazze’deki Filistinlilerin çoğunluğunun da ideolojisi sonuçta… İsrail yönetiminin de etkisiyle, Batı kamuoyunda, (hatta Türkiye’de bile bazı çevrelerde) Hamas’ı IŞİD’le eşitleyen bir yaklaşım var ancak bu doğru değil. Hatta tersine IŞİD, şeriat uygulamaması başta olmak üzere pek çok nedenle Hamas’a karşı yıllardır sert tutum alıyor. Aynı şekilde El Kaide de yıllardır Hamas’a tepki gösteriyor. Kısacası Gazze’de Hamas’ı bitirmek, Hamas’ın bir örgütten çok “direniş kültürü” olması nedeniyle gerçekçi değil. Peki çözüm ne? Arap Birliği Hamas’ı FKÖ çatısına girmeye zorlayabilir. Bu hem Gazze ile Batı Şeria’nın ayrılığını ortadan kaldırır hem de Filistin Devletinin kabulünü kolaylaştırır. İki devletli çözüm, hiç olmadığı kadar kabul görmüş durumda. Ülkelerin çoğu, halkların neredeyse tamamı “iki devletli çözüm” istiyor. Bunu fırsata çevirebilmek lazım…