Dünya nüfusunun yaklaşık dörtte biri, ay takvimi uyarınca yeni yıla girişi şenliklerle kutladı. Asya Pasifik halklarının geleneksel yeni yıl kutlamaları, özü bakımından aynı olsa da dünya nüfusunun öbür dörtte birinin Şükran Günü ve Noel kutlamalarından daha törensel.
Halkların uzak ortak geçmişlerine uzanan tarihsel kökleri var törenselliğin. Etnologların ve kültür tarihçilerinin ilgileneceği bir konu. Biz kutlamaların küresel gidişata etkileri olabilir mi, onunla ilgiliyiz.
Çin ejderha yılına 10 Şubat'ta girdi. Ejderha, 12 hayvanlı döngüye sahip Çin Ay Takvimi'nde en itibarlı burçlardan biri. Aynı zamanda Çin'in simgesi. Döngüye göre, bundan sonraki ejderha yılı 2036 olacak.
Yeni yıl Çin'de aynı zamanda, dolunaya kadar süren Bahar Bayramının başlangıcı demek. Bahar Bayramı, doğanın soğuk kışın arkasından uyanmaya başlamasına koşut olarak toplumsal canlanmaya da işaret ediyor. Bu bakımdan Çin kültüründe büyük yeri var.
Yeni Yıl ve Bahar Bayramı, eskinin atılıp yeniye yer açılması anlamına geliyor. Yani geleneksel olsa da kendi içinde gelenekselliği aşmayı içeriyor. Sürekli yenilenme...
Örgütlülük ve disiplin
Çin'deki kutlamalarda toplumsal örgütlülük, disiplin ve hareketlilik şaşırtıcı. Rezervasyonlar aylar önce yapıldığı için istatistikler biliniyor: Çin Turizm Akademisi'ne göre, bayram sezonu boyunca yapılan seyahatlerin sayısı 9 milyarı aşkın. Ortalamaya vurursak, her Çinliye bir ay içinde altı kez bir yerden başka bir yere taşınmış olmak düşüyor.
Bunun hediyesi var, yemesi-içmesi var, konaklaması var, sineması-gösterisi var, giyim-kuşamı var, havai fişeği var, var da var...
Hareketlilik küresel ölçekte. Nerede Çinli varsa orada ejderha ve aslan dansları, renkli ritüeller var: Londra, New York, San Francisco, Sao Paulo, Venedik, Belgrad, Sydney; Almanya, Fransa, Birleşik Arap Emirlikleri. Pakistan, Moğolistan, Afrika'da birçok ülke, Endonezya, Singapur... Liste uzayıp gidiyor.
Çin Bahar Bayramını resmi tatil günü ilan eden Birleşmiş Milletler'in (BM) New York'taki merkezinde Bahar Bayramı kutlaması yapıldı. BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, bayramın yalnızca Çin'in değil bütün dünyanın bayramı olduğunu söyledi.
Kaptan, kaptan köşkünde
2024 yılı hem Çin Halk Cumhuriyeti'nin 75. kuruluş yıldönümü, hem de 2021-2025 yıllarını kapsayan 14. Beş Yıllık Kalkınma Planının en kritik yılı. Mutlak yoksulluğu sona erdiren Çin ekonomisinin yeni bir eşiğe adım attığı yıl olması, Ejderha Yılını önemli kılıyor.
Yeni Yıl ve Bahar Bayramı şenliklerinin böylesine örgütlü, disiplinli ve görkemli olmasının, dünya çapında büyük ilgi uyandırmasının arkasında Çin Komünist Partisi'nin (ÇKP) ve Çin hükümetinin aldığı kararlar var. 11-12 Aralık günleri Beijing’de toplanan Merkezi Ekonomik Çalışma Konferansı, 2024 yılından itibaren toplumsal refahı artırmayı ve iç talebi büyütmeyi amaçlayan dokuz karar almıştı.
Kararlardan biri de iç tüketimi büyütme hedefiydi. Yeni Yıl ve Bahar Bayramı kutlamaları, Çin halkının köklü geleneklerinden yararlanarak, iç tüketimi artırma kararının uygulanmasıdır.
Başta Cumhurbaşkanı Xi Jinping olmak üzere ÇKP ve Çin hükümeti, kutlamaların olabildiğince görkemli geçmesi, toplumsal hareketliliğin aksaklık yaşanmadan sürmesi için seferber oldu. Böylesi bir örgütlülük ve disiplin, ancak ÇKP'nin üstesinden gelebileceği bir görev.
Tianjin, Guangdong ve başka illeri dolaşan Cumhurbaşkanı Xi, halkın arasına karışarak Yeni Yıl ve Bahar Bayramı kutlamalarını ateşledi. Sıradan insanların evlerine konuk oldu, sohbetler etti, hazırladıkları bayram yemeklerini tattı.
Sohbetlerinde ejderhanın Çin kültüründe cesareti ve gayreti, sonsuz canlılığı, iyi şansı temsil ettiğini, insanların geleceğe ilişkin iyi dileklerinin taşıyıcısı olduğunu söyledi. Geleceğe ve daha iyi bir yaşama güven duymayı öğütledi.
Eski Kaşgar'da dev stüdyo
CGTNTürk'ün bağlı olduğu Çin Merkez Televizyonu (China Central Television-CCTV), Yeni Yıl ve Bahar Bayramı etkinlikleri çerçevesinde, Çin'in dört kentinde çekimler yaptı. Seçilenler Çin'in ortasında eski adı Chang'an olan Xi'an, Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi'nin en kuzeybatı kenti Kaşgar, Hunan ilindeki Changsha, Çin'in Kore ile sınırdaş kuzeydoğu ili Liaoning'in Shenyang kenti.
Bu kentlerin seçiminde simgesel bir yan gözetilmiş olmalı: Changsha, Mao Zedung'un öğrenim gördüğü ve gençlik yıllarında yaşadığı kent.
Uzun süre imparatorluk başkenti olmuş Çin'in ortasındaki Xi'an, antik İpek Yolu'nun başlangıç noktası. Günümüzdeki Kuşak ve Yol'da benzer bir işlevi var.
Shenyang, Kuşak ve Yol'un Doğu Çin Denizi'ne çıkış noktası. Ayrıca Japon işgalcilere karşı savaşta ÇKP ile Guomindang arasında birleşik cephe kurulmasında rolü var. Buradan Taiwan'daki Guomindang selamlanmış olabilir.
Tarihte önemli bir kültür merkezi olan Tacikistan ve Kırgızistan sınırındaki Kaşgar, hem antik İpek Yolu'nun hem günümüzdeki Kuşak ve Yol'un Çin'in batısındaki çıkış noktası.
Geçen yaz gezip gördüğüm Kaşgar'da yapılan 8 dakikalık çekim, Yeni Yıl ve Bahar Bayramı kutlamalarının özeti gibi. Eski kent ve önündeki meydan, binaları ile, binalarının çatıları ile, sokakları ile, dükkanları ile dev bir platoya dönüştürülmüş. Binlerce kaynaktan çıkan rengarenk ışığın, her milliyetin müziğinin, olağanüstü kıvrak bedenlerin, şiirin, oyunun, tarihi binaların, tekniğin birbirine sarmalanmış dansı, zamanı çağlar öncesinden çağlar sonrasına genişletiyor. Ne bir aksama, ne bir tökezleme...
Gösterinin yayınlanmasından sonra uzak Kaşgar'ı ziyaret eden turist sayısı günlük 150 bin kişiye çıkmış.
Çin'in ejderha yılı kutlu olsun.
Hasan Bögün
