18-19 Şubat tarihlerinde Katar Doha'da tuhaf bir Afganistan toplantısı yapıldı. Tuhaflık şurada: Birleşmiş Milletler (BM), Afganistan'ı halen yöneten Talibanla ve ülke dışındaki Afganlarla ilişkileri düzenlemek, bu bağlamda bir Afganistan özel temsilcisi atamak amacıyla toplantıyı düzenledi. Taliban, Afganistan'ın tek meşru temsilcisi olduğu kabul edilirse toplantıya katılacağını bildirdi. BM koşulu kabul etmeyince toplantıya katılmadı.
Davet edilmesi planlanan öteki gruplar da çağrılmayınca, etkinlik Afganların olmadığı bir Afganistan toplantısına dönüştü.
Toplantıya Türkiye, Rusya, Çin, İran, Hindistan, Japonya, Tacikistan, ABD, Fransa, Almanya ve Avrupa Birliği gibi 18 ülkenin ve örgütün temsilcileri çağrılmıştı. Diplomatik kaynaklara göre, Rusya, İran, Özbekistan ve Türkiye'nin aralarında bulunduğu bir dizi ülke temsilci göndermedi.
ABD Dışişleri belgesi
Toplantı, ABD yönetiminin Afganistan konusunda çizgi değiştirmeye ve yeniden hareketlenmeye karar vermesiyle ilintili. ABD Dışişleri Bakanlığı'nın 14 Kasım 2023'te açıkladığı Afganistan konulu “Bütünleşik Ülke Stratejisi”nde şöyle deniliyor:
“ABD, Taliban'ı Afganistan'ın meşru hükümeti olarak tanımasa ve bir süre daha tanımayacak olsa da, hedeflerimizi ilerletecek ve Taliban'ın bize taahhütlerini yerine getirme hazırlığı ve yeteneği konusundaki anlayışımızı geliştirecek işlevsel ilişkiler kurmalıyız. Aynı zamanda Pakistan, Orta Asya, Türkiye ve BAE dahil, ancak bunlarla sınırlı olmamak üzere, her nerede yaşıyorlarsa Afganlarla buluşuyor; bu ülkelerdeki ABD misyonları aracılığıyla özel sektör katılımını, eğitim girişimlerini ve gelecekte kurulacak siyasi süreçleri koordine ediyoruz. Son olarak Doha'da, bölgede ve Kabil'de özel Afganistan misyonları yürüten benzer düşüncedeki çekirdek ülkeler arasında işbirliğine öncülük ediyoruz.”
Doha toplantısına da ışık tutan bu satırlara göre, ABD Taliban ile ilişki kurmanın yolunu arıyor. Afganistan'da konsolosluk açmayı düşünüyor. Öteki Afgan gruplara, Taliban'a karşı harekete geçmek bir yana Taliban ile uzlaşmayı öneren belge, “ülkeye benzeri görülmemiş miktarda insani yardım pompalamayı”, Taliban'ı “uluslararası ekonomik normları benimsemeye ve eğitime ağırlık vermeye ikna etmeyi” savunuyor.
Çin'in, Rusya'nın ve İran'ın Afganistan'ı yağmaladığından söz eden belge, IŞİD-Horasan'a karşı Taliban'a destek olmaya kapıyı açık bırakıyor.
Münir'in yoğun ABD ziyareti
Pakistan Genelkurmay Başkanı Orgeneral Asım Münir'in 11-20 Aralık 2023 tarihleri arasında ABD'ye yaptığı ziyaret de Afganistan konusundaki hareketlenme ile ilişkilendiriliyor.
Münir ABD'de Savunma Bakanı Lloyd Austin, Genelkurmay Başkanı General Charles Q. Brown, Dışişleri Bakanı Antony Blinken, Dışişleri Bakan Yardımcısı Victoria Nuland, Ulusal Güvenlik Danışman Yardımcısı Jonathan Fenner ile görüştü.
Florida Tampa'daki Merkez Komutanlığı (CENTCOM) karargâhını ziyaret ederek, CENTCOM Komutanı General Michael Eric Kurilla ile uzun bir görüşme yaptı. Son olarak ABD’nin önde gelen düşünce kuruluşları ve basın mensupları ile söyleşi gerçekleştirdi.
General Münir'in adı, ABD'nin Pakistan eski Başbakanı İmran Han'ı tasfiyesinde geçiyor. Münir, askeri kariyerinde çoğunlukla istihbaratçı olarak görev yaptı. Başbakan İmran Han, 2019'da Münir'i görevden alarak yerine General Faiz Hamid'i atadı. Bu atamanın ABD'nin Afganistan'ı kaçarcasına terk etmesinde bir etkisi var mı bilinmez, ama Başbakan Han “Taliban Han” diye anılır oldu.
Genelkurmay Başkanı General Kamer Cavid Bajwa'nın görev süresi 29 Kasım 2022'de doluyordu. Bajwa ve ABD, boşalacak Genelkurmay Başkanlığına Münir'in atanmasından yanaydı. Başbakan Han'ın adayı ise General Hamid idi. Bu çatışma 2022 Nisan'ında İmran Han hükümetinin düşürülmesi ile sonuçlandı. Olaylar Han'ın tutuklanmasına ve 10 yıl hapis cezası almasına kadar vardı.
Hapisteki İmran Han'ın partisi Pakistan Adalet Hareketi (PTI), bağımsız adaylarla girdiği 8 Şubat'taki seçimlerden birinci parti olarak çıktı. Fakat oylarının bir bölümünün çalınarak başka partilere yazıldığını öne süren PTI, seçim sonuçlarını kabul etmiyor. Bu durum zaten istikrarsız olan Pakistan'da istikrarsızlığı daha da artıracak gibi görünüyor.
Kabil'deki toplantı
ABD'nin, kendisini 2021 yılında apar topar Afganistan'dan kaçmak zorunda bırakan Taliban konusunda böyle birden bire tutum değiştirmesinde Çin'in, Rusya'nın ve İran'ın Taliban yönetimine yaklaşımları etkili oldu. Örneğin Çin 30 Ocak'ta Taliban yönetimi ile resmi diplomatik ilişki kurdu. Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping, Taliban yönetiminin Çin Büyükelçiliği'ne atadığı Esadullah Bilal Kerimi'yi Beijing'deki Büyük Halk Salonunda kabul ederek güven mektubunu aldı.
Çin-Taliban ilişkileri, birbirlerini resmen tanımadan önce de iyiydi. Çin'in Afganistan'da önemli yatırımları var. Bunun dışında, Afganistan Kuşak ve Yol Projesi'nde önemli bir bağlantı güzergâhı. Wakhan Koridoru'ndan geçecek karayolu Afganistan'ı Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi'ne bağlayacak. Çin-Kırgızistan-Özbekistan demiryolu da Afganistan'dan geçecek.
Kuşak ve Yol, hem Çin'e hem Ortadoğu'ya ve Avrupa'ya bağlayarak Afganistan'ın tecritten kurtulmasını ve ekonomisinin canlanmasını sağlayacak.
Rusya ile Taliban yönetimi arasında henüz diplomatik ilişki kurulmuş değil. Fakat Rusya'nın özel elçisi, Çin ile diplomatik ilişkinin kurulduğu gün, Taliban yönetiminin Kabil'de düzenlediği Bölgesel İşbirliği Girişimi toplantısına katıldı. Taliban Dışişleri Bakan Vekili Emir Han Muttaki'nin konuşma yaptığı toplantıda, aralarında Türkiye, İran, Pakistan, Hindistan, Özbekistan, Türkmenistan, Kazakistan ve Endonezya'nın bulunduğu 11 ülkenin temsilcileri vardı.
Muttaki, katılımcıları “Afganistan'da ortaya çıkan fırsatlardan yararlanmaya” ve “potansiyel tehditleri ortaklaşa yönetmeye” çağırdı. Toplantıyı “Afganistan ile bölge ülkeleri arasında yapıcı olumlu ilişkileri ve tehditlere karşı ortak mücadele için bölge merkezli bir yaklaşımı geliştirme platformu” diye tanımladı.
Bakalım General Münir kaldıracı ABD'nin işini görecek mi?
YAZARIN TÜM YAZILARI İÇİN TIKLAYIN
