Zülal Çelik
ABD Ticaret Temsilcisi (USTR) Ofisi, 1974 tarihli Ticaret Yasası'nın 301. Bölümü kapsamında, Çin'in yarı iletken endüstrisine ilişkin politikalarını soruşturma kararlılığını duyurdu.
Çin Ticaret Bakanlığı, ABD'nin bu adımına sert tepki göstererek şu açıklamayı yaptı:
“1974 tarihli ABD Ticaret Yasası'nın 301. Bölümü, tek taraflı ve korumacı bir uygulamadır. ABD’nin soruşturma kararlılığı, küresel çip alanındaki endüstri ve tedarik zincirlerini bozacağı gibi, ABD’li işletme ve tüketicilerin çıkarlarına da zarar verecek.”
Bakanlık, ABD'nin "Çip ve Bilim Yasası" kapsamında yerel çip şirketlerine büyük sübvansiyonlar sağladığını ve bu politikayı adaletsiz bir avantaj olarak kullandığını belirtti. ABD’nin, “Çin endüstrisi tehdidi” iddiasını yaymaya çalıştığı ifade edildi. Bakanlık ayrıca, ABD’ye gerçeklere ve çok taraflı ticaret kurallarına saygı göstererek bu yanlıştan dönme çağrısında bulundu.
Çip savaşlarının arka planı
Yarı iletken çipler, modern teknolojinin temel taşı olarak kabul ediliyor. Akıllı telefonlardan otomobillere, tıbbi cihazlardan savunma sistemlerine kadar geniş bir alanda kullanılan bu teknoloji, ülkelerin ekonomik ve askeri gücünü belirleyen kritik bir unsur haline geldi.
Rekabet, 2018 yılında ABD'nin Huawei'ye yönelik yaptırımlarıyla görünür hale geldi. Huawei'nin ABD'den çip ve yarı iletken ekipman ithalatına kısıtlamalar getirilmesi, Çin'in bu alanda dışa bağımlılığını azaltma hedeflerini hızlandırdı. Çin, bu süreçte yerel üretimini artırmak ve teknolojik üstünlük sağlamak için milyarlarca dolarlık devlet desteği ayırdı.
ABD ve Çin arasındaki çip rekabeti, sadece ticari bir mesele olmaktan öte, teknolojik liderlik ve küresel gücün yeniden dağılımıyla doğrudan ilişkili. ABD, uzun yıllardır çip tasarımı ve üretiminde lider konumda. Ancak Çin, bu alanda hızlı bir şekilde büyüyerek kendi kendine yeterlilik hedefini gerçekleştirmek için yoğun yatırımlar yapıyor.
ABD, Çin'in bu sektörde büyük bir güce dönüşmesinin önünü kesmek için 2022'de Çip ve Bilim Yasası'nı çıkardı. Bu yasa, Amerikan şirketlerine büyük sübvansiyonlar sağlarken, Çin’e yönelik ihracat kontrollerini de içeriyor. Ancak Çin, buna karşılık olarak yerel çip endüstrisini geliştirme hızını artırdı.
ABD neden bu kadar kaygılı?
Teknolojik ve askeri gücün dengelenmesi
Çip teknolojisi, yapay zeka, 5G ve savunma sistemleri gibi kritik alanlarda belirleyici. ABD, Çin’in bu alanlardaki ilerlemesinin küresel dengeleri değiştirebileceğinden endişe ediyor.
Ekonomik hâkimiyet:
ABD, küresel pazar payının büyük bir kısmını elinde tutan Amerikan şirketlerinin zarar görmesinden kaygı duyuyor.
Tedarik zinciri bağımlılığı
ABD, kritik teknolojilerde Çin'e olan bağımlılığını azaltmaya çalışıyor. Tersine Çin de aynı hedef doğrultusunda çalışmalar yürütüyor.
Çin’den çok taraflılık mesajı
Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping, 11 Aralık’ta Beijing’de düzenlenen "1+10" Diyalog Toplantısı’nda önemli mesajlar verdi. Xi, "Gümrük tarifeleri, ticaret savaşları ve teknoloji savaşları tarihi eğilimlere ve ekonomik kurallara aykırıdır ve kazananı olmayacaktır." ifadelerini kullandı.
Dünyanın çalkantılı bir değişim döneminden geçtiğini belirten Xi Jinping, Çin’in çok taraflılığı desteklemeye, Küresel Güney ülkelerinin gelişimine katkıda bulunmaya ve küresel çok kutupluluğu teşvik etmeye hazır olduğunu söyledi. Bu açıklama, Çin’in uluslararası ekonomi örgütleriyle daha sıkı iş birliği yapma niyetinde olduğunun altını çiziyor.
Çip savaşları, yalnızca iki büyük ekonomi arasındaki rekabetin değil, aynı zamanda küresel düzenin nasıl şekilleneceğinin de göstergesi olarak dikkat çekiyor. ABD ve Çin arasındaki bu çatışmanın, teknoloji ve ticaret alanında daha geniş yansımaları olabilir.