Gökhun Göçmen
Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) hegemonyasına itiraz eden Küresel Güney ülkelerinin işbirliği askeri alanda da giderek belirginleşiyor. Çin, Rusya ve İran’ın 2019’dan bu yana yaptıkları “Güvenlik Kuşağı” tatbikatı bu yıl İran’ın ev sahipliğinde başladı. İran Devrim Muhafızları yayınladığı açıklamada tatbikatların kaç gün süreceği bilgisini paylaşmazken, Azerbaycan, Güney Afrika, Umman, Kazakistan, Pakistan, Katar, Irak, Birleşik Arap Emirlikleri ve Sri Lanka’nın gözlemci göndereceğini duyurdu.
Rusya’nın resmi haber ajansı TASS, tatbikatlara Moskova yönetiminin 15 savaş gemisi, destek araçları ve silahlı botların yanı sıra helikopterler göndereceğini duyurdu. Rusya Savunma Bakanlığı Sözcüsü de tatbikatlara ilişkin yaptığı açıklamada “Rus tarafı Rezky ve Kahraman Aldar Tsydenzhapov korvetleri ile Pasifik Filosu’undan Pechenega tankeri ile temsil edilecek.” diye konuştu. Savunma Bakanlığı ayrıca tatbikatlarda korsanlarla mücadele ve arama-kurtarma gibi alanlara yoğunlaşacaklarını belirtti.
Çin Savunma Bakanlığı ise yaptığı açıklamada Çin Halk Kurtuluş Ordusu’nun tatbikatlara Tip 052D güdümlü füzelere sahip muharebe gemisi Baotou ve ikmal gemisi Gaoyouhu'yu göndereceğini açıkladı. Çin Halk Kurtuluş Ordusu Donanması şubat başlarında da AMAN 2025 tipi savaş gemisini tatbikatlar kapsamında Pakistan’a göndermişti.
ABD’nin 5. Donanması bölgede: Trump’tan kibirli yorum
Çin, Rusya ve İran donanmalarının aktif olarak katılacağı tatbikatlar İran’ın Umman Körfezi yakınındaki Çabahar limanında başladı. Hint Okyanusu ile Hürmüz Boğazı’nı birbirine bağlayan bölge başta olmak üzere küresel ticaretin en önemli geçiş güzergahlarından biri olarak kabul edilirken ABD’nin Bahreyn’de bulunan 5. Donanması aracılığı ile bölgeyi kontrol atlında tutmak istiyor.
ABD Başkanı Donald Trump Air Froce One uçağında yaptığı açıklamada tatbikatların endişe verici olmadığı söyleyerek “Biz onlardan güçlüyüz. Onların tamamının toplam gücünden daha fazlasına sahibiz.” dedi.
ABD ile müzakere eden Rusya, Çin ve İran’ı pas geçmiyor
Küresel Güney’in önde gelen üç ülkesinin yaptığı tatbikatlar Rusya-ABD müzakereleri ve Tahran ile Washington arasındaki nükleer gerilim nedeniyle yakından takip ediliyor. ABD Başkanı Donald Trump geçen hafta İran’in dini lideri Ayetullah Ali Hamaney’e bir mektup göndererek nükleer müzakerelere başlamak istediklerini, aksi takdirde güç kullanabilecekleri mesajını verdiğini aktarmıştı. İran tarafı ise kendilerine böyle bir mektubun ulaşmadığını, bununla birlikte içinde tehdit barındıran hiçbir sürece dahil olmadıklarını duyurmuştu.
ABD ile müzakereler başladıktan sonra İran’ı ziyaret eden Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov da dün yaptığı açıklamada Tahran’ın egemen bir yönetim olduğuna dikkat çekerek tehdit diliyle diyalog kurulamayacağını belirtmişti. Ocak ayında İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan’ı Moskova’da ağırlayarak stratejik ortaklık anlaşması imzalayan Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, ABD Başkanı Trump ile yaptığı 1,5 saatlik görüşmenin ertesinde ise Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping ile telefonda görüşmüştü. Görüşmeye dair yayınlanan açıklamalarda Çin ve Rusya ortaklığının üçüncü bir tarafı hedef almadığı, bununla birlikte üçünü bir tarafın da Pekin ve Moskova hattındaki ilişkiyi sabote edemeyeceğini vurgulanmıştı.
Dünya basınının gözü bu tatbikatta: ABD ve İsrail endişeli
Çin, Rusya ve İran’ın “Güvenlik Kuşağı 2025” tatbikatlarını izleyen Al Jazeera, yayınladığı analizde “Bu gibi tatbikatlar sadece askeri boyutla sınırlı değil aynı zamanda Batı’nın yoğunlaşan baskısı altındaki katılımcı ülkelerin siyasi ve ekonomik önceliklerinin de örtüştüğünü gösteriyor.” ifadelerini kullandı.
Amerika’nın CINN International kanalı da yayınladığı haberde üç ülkenin ortaklıklarına hız verirken Trump yönetiminin ise başta Avrupa olmak üzere müttefiklerini terk ettiği değerlendirmesinde bulundu. İsrail’in Jerusalem Post ve The Times of Israel gazeteleri ise gelişmeleri İran’ın ABD ile nükleer müzakereleri reddetmesi üzerinden okumayı tercih etti.