İleri teknolojik ürünlerin en önemli bileşenlerinden biri olan nadir toprak elementleri, son zamanlarda sıkça gündeme gelmeye başladı. Elektrikli otomobillerden akıllı telefonlara kadar birçok alanda kullanılan bu elementler, küresel güç mücadelesinde önemli bir rol oynuyor. ABD Başkanı Donald Trump, göreve başlar başlamaz Ukrayna ve Grönland’daki nadir toprak elementlerini stratejik hedef olarak belirledi. Peki, Trump neden nadir toprak elementlerine göz dikti? Nadir toprak elementleri nedir, hangi alanlarda kullanılır ve ne işe yarar? Tüm bu soruları, Teknoloji Editörü Erdi Özüağ, CGTN Türk’e anlattı.
‘Nadir toprak elementleri, uzaydan sağlığa kadar geniş bir alanda kullanılıyor’
Teknoloji Editörü Erdi Özüağ, ilk olarak nadir toprak elementlerinin ne olduğuna dair açıklamalarda bulundu. Ardından, ABD ile Çin arasındaki bu stratejik rekabeti ele alarak, Çin’in bu elementlere sahip olma konusunda dünyaya nasıl yön verdiğini ifade etti:
'Bir teknolojik gelişim ve değişim sürecinin içerisindeyiz. Özellikle süper güç yarışı içerisindeki ülkeler, teknolojik anlamda da mümkün olduğu kadar iddialı ve daha güçlü hale gelmek istiyorlar. Bu tarafta, tabii ki Amerika ve Çin arasındaki mücadele önemli. Yeni nesil teknolojilerin geliştirilebilmesi için elbette çeşitli bileşenlere, materyallere ihtiyaç var. Yeni nesil teknoloji derken bu, cebinizdeki telefon da olabilir, bindiğiniz sıfır, yepyeni bir elektrikli otomobil de olabilir. Bunların üretimi esnasında kullanılan bileşenler arasında kısaca NTE dediğimiz nadir toprak elementleri de var ya da nadir bulunan elementler de var.
Şimdi şunu söyleyeyim: İsminde "nadir" geçiyor ama bunlar nadir değiller. Dünyada bol miktarda var. Fakat bir sorunumuz var, o da şu: Bol miktarda bulunan bu elementleri hem bulmak, sahip olmak hem de bunları çıkarmak, çıkardıktan sonra da işleyip mamül hale getirmek çok kolay değil. Bu çerçevede bakıldığı zaman, şu an bu elementlere sahip olma kabiliyeti anlamında dünyaya yön veren ülke Çin.
Nadir toprak elementi dediğimiz yaklaşım, dünyada bolca bulunan 17 farklı elementi düşünelim ve bunların aslında baştan yeni nesil teknolojik ürünler olmak üzere, uzay ve havacılıktan sağlığa kadar yaygın kullanımları olduğunu düşünebiliriz.’
'Bir telefonda 78 farklı nadir toprak elementi kullanılıyor'
Özüağ, nadir toprak elementlerinin teknolojik olarak hangi alanlarda kullanıldığını şu şekilde açıkladı:
'En basitinden, cebimizde kullandığımız bugün yeni nesil bir akıllı telefonda, tabii ki telefonun fiyatına ve segmentine göre farklılıklar olabilir, çünkü fiyat segmentindeki her telefon aynı özelliğe sahip değil; daha gelişmiş olanlar ve az gelişmiş olanlar var. Ama bugün ortalama bir telefonda, aşağı yukarı 78 farklı nadir toprak elementi kullanılıyor. Burada telefonu örnek olarak verdim, ancak elektrikli otomobillerden tutun da evimizdeki florasan lambalara kadar bu elementlerin kullanıldığı pek çok ürünü düşünebiliriz. Teknik olarak şöyle söyleyebilirim: Dijitalleşmenin gereksinim duyduğu hemen her üründe ya da elektrikle çalışan pek çok üründe, hayatımıza dokunan pek çok üründe bu nadir toprak elementleri kullanılıyor. Tabii ki kullanım yoğunluğu ve sayısı, ürüne göre değişiyor.’
Elektrikli otomobillerde nadir toprak elementlerinin kritik rolü
Erdi Özüağ, elektrikli otomobillerle birlikte otonom gidebilen, sürücü ihtiyacı duymayan araçların önemine dikkat çekti. Özüağ, Çin’in elektrikli otomobillerdeki hakimiyetinin ve nadir toprak elementleri konusundaki güçlü konumunun sağladığı avantajı vurguladı:
'Elektrikli otomobillerle birlikte artık otomobillerin daha fazla akıllanmaya başladığını görüyoruz. Daha bağlantılı araçlardan bahsediyoruz, otonom gidebilen, sürücü ihtiyacı duymayan. İşte nadir toprak elementleri burada devreye giriyor. Neden? Çünkü bir otomobilin kendi kendine gidebilmesi ya da akıllanabilmesi için içerisinde en basit haliyle akıllı telefon benzeri bir elektronik bileşene, bir süper bilgisayara ya da bir elektronik mimariye sahip olması gerekiyor. İşte burada kullanılan bileşenler, süper iletkenlerden tutun da bu sistemlere güç veren çiplere kadar, nadir toprak elementlerinin üretiminde çok kritik bir hal alıyor. Çünkü bir kısmı üretim sürecindeki makineler için gerekli, bir kısmı doğrudan üretim içerisinde kullanılan materyaller.
Elektrikli otomobiller için hem Çin'in lityum tarafındaki hakim pozisyonu, hem de nadir toprak elementlerinin gerek rezerv, gerekse de işleme tarafındaki domino pozisyonu sebebiyle ortaya çıkan bir avantajdan bahsedebiliriz aslında.'
