Çin

ŞİÖ Zirvesi başlıyor: Gündemde yeni üyelikler var

Çok kutuplu dünyanın sembol kurumlarından biri haline gelen Şanghai İşbirliği Örgütü'nün Devlet Başkanları Zirvesi başlıyor. Gündemde güvenlik konusunda bir inisiyatif ve örgütün Belarus ile genişlemesi yer alacak. ŞİÖ'nün dönem başkanlığını Çin'in devralması kurumun atılımı açısından önemli bulunuyor.

Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping, Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev ve Tackistan Devlet Başkanı Emomali Tahmon’un daveti üzerine Shanghai İşbirliği Örgütü 24. Devlet Başkanları Zirvesi’ne katılacak. Salı gününden cumartesi gününe kadar uzanacak ziyaretler Çin Dışişleri Bakanlığı tarafından kamuoyuna duyuruldu.  Uzmanlar Kazakistan ve Tacikistan'a yapılan devlet ziyaretlerinin aynı zamanda Çin'in komşuluk diplomasisine büyük önem verdiğini ve beş ülkenin de Çin'in stratejik ortağı olduğu Çin ile Orta Asya arasındaki ilişkilere yeni bir ivme kazandıracağının altını çiziyor.

ŞİÖ internet sitesinde yer alan açıklamaya göre, ŞİÖ zirvesi 3-4 Temmuz'da Astana'da gerçekleştirilecek. Zirvenin sonunda ŞİÖ dönem başkanlığını Çin devralacak. Çinli analistlere göre ŞİÖ zirvesinin zamanlaması, uluslararası durumdaki köklü değişiklikler ve Batı'nın kışkırttığı artan çevreleme ve blok çatışmaları göz önüne alındığında özellikle yakından takip edilmeli.

Chongyang Finansal Araştırmalar Enstitüsü'nde kıdemli araştırmacı Zhou Rong, Global Times gazetesine verdiği demeçte zirveyi işaret ederek batı dünyasının çok kutupluluğu ve farklı görüşleri artık görmezden gelemeyeceğinin altını çizdi.

Küresel Güvenlik İnisiyatifi

Astana Times sitesine göre Kazakistan, ŞİÖ'nün Adil Barış ve Uyum için Dünya Birliği Girişimini geliştirmeyi teklif etti. Tokayev, belgenin kabul edilmesinin "dünyanın çeşitli bölgelerindeki çatışmaların çözümüne yönelik uluslararası çabaların pekiştirilmesine katkıda bulunacağını" vurguladı. Gözlemciler, ŞİÖ girişiminin Çin tarafından önerilen Küresel Güvenlik Girişimi ile uyumlu olduğunu ve iki ülkenin bölgesel istikrar ve barışı korumaya yönelik yapıcı ve tutarlı katkılarını yansıttığını söyledi.

Basında çıkan haberlere göre, Belarus Devlet Başkanı Alexander Lukashenko da ülkesinin Astana zirvesinde ŞİÖ'ye katılmasını beklediğini söyledi. Bu, İran'ın geçen yıl ŞİÖ'ye resmen katılmasının ardından örgütün yeni üye genişleme turuna işaret ediyor. Analistler, genişlemenin ŞİÖ üye sayısını iki haneli 10 seviyesine getiren "tarihi bir atılım" olacağını ve örgütün karmaşık bir uluslararası ortamda uluslararası arenada artan etkisinin altını çizeceğini belirtiyorlar.

Shanghai Siyaet Bilimi ve Hukuk Üniversitesi Avrasya Araştırmaları Enstitüsü Müdürü Li Xin yaptığı değerlendirmede  "ŞİÖ kapsamındaki işbirliği, karşılıklı saygı, adalet, eşitlik ve karşılıklı yarar sağlayan işbirliği ruhuna dayalı yeni bir uluslararası ilişkiler türü için bir paradigma oluşturuyor. Bunun küresel bağlamda artan önemi, bu tür ilişkilere yönelik ortak arzuyu yansıtıyor.” dedi.

Kazakistan ile altın 30 yıl

Eski ŞİÖ genel sekreteri Bolat Nurgaliyev de ŞİÖ'nün aynı zamanda farklı ekonomik ve siyasi sistemlere sahip ülkelerin oldukça uyumlu bir şekilde işbirliği yapabileceği, bazen farklılaşan çıkarlarını uzlaştırabileceği ve ortak bir ortak çözüm üretebileceği ihtimalinin kanıtı olarak hizmet ettiğini söyledi. Nurguliyev, Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping’in ülkeye ziyaretini ise “"Ziyaretler sırasında liderlerimiz, karşılıklı güven ve iyi niyetin en üst seviyesini yansıttığı için örnek teşkil etmesi gereken önemli anlaşmalar ve koordineli siyasi stratejilere ulaştı. Bu nedenle Çin liderinin yaklaşan Astana ziyareti kesinlikle olumlu olacaktır.” sözleri ile yorumladı.

Kuşak ve Yol İnisiyatifi’nin ilk ilan edildiği ülke olan Kazakistan, Çin dış politikası açısından önemli bir yer tutuyor. 2022'de Çin lideri Xi, pandemiden sonra ilk yurtdışı gezisini Kazakistan'a yaparak ikili işbirliğinde yeni bir "altın 30 yıl"ı harekete geçirdi. Tokaye isemMayıs 2023'ten bu yana Çin'i üç kez ziyaret etti. Bu durum Çin ile Kazakistan arasında sık sık karşılıklı ziyaretlerin yaşandığını gösteriyor.