ABD'nin resesyona girebileceği korkusuyla hisselerin düşüşe geçmesi, yatırımcıları panik satış moduna iterken Pazartesi günü dünya genelinde borsalar düştü. Japonya'nın Nikkei borsası yüzde 12.4'lük düşüşle 1987'deki Kara Pazartesi çöküşünden bu yana en kötü gününü yaşadı.
Durum geçen hafta ABD'nin beklenenden daha zayıf istihdam verilerini gösteren bir rapor yayınlamasının ardından ortaya çıktı. Ekonomistler bu düşüşün ABD ekonomisinin genel durumuna ilişkin derinleşen endişeleri yansıttığını söylüyor. Wall Street Cuma günü keskin bir düşüşle kapanırken, teknoloji ağırlıklı Nasdaq Composite düzeltmeye girdi ve düşüş Pazartesi günü de devam etti.
Asya piyasaları düşüyor
Japonya borsası Nikkei 225, Pazartesi günü yüzde 12,4 düşüşle şimdiye kadarki en büyük tek günlük kaybıyla küresel çöküşe öncülük etti. Analistler düşüşü ABD istihdam verilerine ve yükselen yene bağladı. Kayıpların boyutu, 1987'deki Kara Pazartesi çöküşünden bu yana endeks için en kötü güne işaret etti. Tokyo Hisse Senedi Fiyat Endeksi (Topix) de Pazartesi günü yüzde 12,23 oranında düştü.
Yen, ABD doları karşısında Cuma günkü 146,45 seviyesinden Pazartesi günü 142,67'ye yükselerek Ocak ayından bu yana görülmemiş bir seviyeye ulaştı. Daha güçlü bir yen, Japon ihracatçıları için olumsuz bir faktör olarak görülüyor.
Bu düşüş diğer Asya piyasalarında da yankı buldu. Güney Kore'nin KOSPI hisse senedi endeksi, teknoloji hisselerindeki düşüşün etkisiyle yüzde 8,8 oranında gerileyerek 2008 küresel mali krizinden bu yana en kötü işlem seansını kaydetti. Sert düşüşlerin ortasında Japonya ve Güney Kore'de işlemler kısa süreliğine durduruldu.
Öte yandan, Hindistan borsası göstergeleri - Sensex ve Nifty 50 – yüzde 3'ün üzerinde geriledi. Japonya dışındaki Asya-Pasifik hisselerinden oluşan MSCI Dünya endeksi yüzde 4,2 oranında düştü.
Güçlenen yen domino etkisi yaratarak, yatırımcının düşük faizli bir ülkeden daha zayıf bir para birimi üzerinden borç aldığı ve bu parayı daha yüksek getiri sağlayan başka bir ülkenin varlıklarına yatırdığı bir ticaret stratejisi olan carry trade'in küresel olarak çözülmesini tetikledi.
Borsa çöküşü küresel çapta genişliyor
ABD ekonomisindeki zayıflık ve dalgalı piyasalara ilişkin korkular tüm dünyaya yayıldı. Tüm büyük Avrupa borsaları Pazartesi gününe düşüşle başladı ve tüm sektörlerdeki hisseler neredeyse altı ayın en düşük seviyelerine geriledi.
Pan-Avrupa endeksi STOXX 600 sabahın erken saatlerinde yüzde 3'ten fazla düştü. Fransa'nın endeksi CAC 40 yüzde 2,78, İspanya'nın IBEX endeksi yüzde 2,8, Almanya'nın DAX endeksi yüzde 2,2 düşerken, İngiltere'nin FTSE 100 endeksi Pazartesi sabahı itibariyle yüzde 2,17 değer kaybetti.
Avustralya'da S&P/ASX 200 yüzde 12,8 oranında değer kaybetti.
Borsadaki kargaşa kripto piyasasına sızıyor
Küresel çalkantı kripto piyasasına da sıçradı ve Bitcoin fiyatı Pazartesi günü Şubat ayından bu yana ilk kez 50.000 doların yüzde 17'den fazla altına düştü. Erken saatlerde 49.351$'a kadar gerileyen Bitcoin, 50.000$ eşiğinin üzerine çıksa da gün içinde yüzde 13'lük bir düşüş yaşadı. Bir başka kripto para birimi olan Ether'in fiyatı da neredeyse yüzde 17 düşerek 2.200$'a geriledi.
Erimeyi ne tetikledi?
ABD ekonomik verileri birkaç aydır, özellikle de Temmuz ayında beklentilerin altında kaldı. Çalışma İstatistikleri Bürosu tarafından Cuma günü açıklanan Temmuz ayı maaş bordroları raporuna göre, ülkede işsizlik oranında beklenmedik bir artış görüldü. Ekonomi geçen ay sadece 114.000 istihdam yaratarak ekonomistlerin 175.000 istihdam tahminlerinin çok altında kaldı. İşsizlik oranı ise yüzde 4,1'den yüzde 4,3'e yükseldi.
Singapur'daki Mizuho Bank'tan Tan Boon Heng bir raporunda, "Burada korkulan senaryo, daha yüksek işsizliğin harcamaları kısıtlaması, işe alımları, gelirleri ve ekonomik faaliyetleri daha da kısıtlaması ve bunun sonucunda durgunluğa yol açması senaryosudur" dedi.
Buna ek olarak, Tedarik Yönetimi Enstitüsü'nden gelen son veriler, ABD imalat faaliyetlerinin Temmuz ayında bir önceki aya göre düştüğünü ve üst üste dördüncü ay daraldığını ortaya koydu.
Bu durum, piyasaların Federal Rezerv'in Eylül ayında faiz oranlarını 50 baz puan indireceği yönünde bahis oynamasına yol açmış ve ekonomistler arasında, küresel finans piyasalarındaki muazzam etkisiyle ABD ekonomisinin genel sağlığı hakkında tartışmalara yol açmıştır.
Rusya üzerindeki etkisi
Rusya borsası, küresel finansal erimeye tepki göstererek haftaya düşüşle başladı. Hem ruble cinsinden MOEX endeksi hem de dolar cinsinden RTS Pazartesi sabahı sadece yüzde 2'nin biraz üzerinde değer kaybetti. Aynı zamanda finansal analistler, yaptırımların bir kalkan görevi görmesiyle birlikte küresel hisse senedi satışlarının Rus piyasası üzerinde kalıcı etkileri olacağından şüphe duyuyor. Uzmanlar, uluslararası sermaye piyasalarından ayrılmasının ardından Rus hisse senetlerinin iç talebe bağlı olduğunu ve dışarıdan gelen etkinin sınırlı olduğunu söylüyor.
Sırada ne var? Yatırımcı beklentileri
Dünya çapındaki ekonomistler piyasadaki çöküşün zayıf ABD ekonomisine ilişkin artan endişeleri yansıttığına inanırken, son istihdam verilerinin sadece bir aylık bir okuma olması nedeniyle aşırı bir tepki olabileceğini söylüyorlar. Aynı zamanda, dünyanın en büyük ekonomisinin sağlığına ilişkin korkular ve İsrail ile İran arasında artan gerilim nedeniyle Orta Doğu'da askeri tırmanma riski piyasa üzerinde daha fazla baskı oluşturuyor.
Lombard Odier'in baş ekonomisti Samy Chaar Reuters'a verdiği demeçte, "Fiyatlandırmayı etkileyen iki şey var, biri resesyon riski ve bu ana endişe, ancak bunun da ötesinde jeopolitik kaygılar, İsrail saldırılarından sonra İran ve Hizbullah'tan beklenen misilleme konusunda biraz endişe var" dedi.
Ekonomistler piyasaların çökmesini beklemiyor, ancak ABD'nin büyük teknoloji sektöründeki zayıflıklar ve devam eden Orta Doğu gerilimleri nedeniyle hızlı bir geri dönüş de öngörmüyorlar.