22 Ekim 2024 tarihinde 16. BRICS Zirvesi Rusya’nın Kazan kentinde gerçekleşti. BRICS’e yeni üyelerin katılması ardından ilk kez düzenlenen zirvede, üye ülkelerinin liderleri yeni bazı ülkeleri BRICS ortağı olarak davet etmeyi kararlaştırdı. Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping’in zirvede yaptığı konuşmada, “Barışçıl BRICS”, “Yenilikçi BRICS”, “Yeşil BRICS”, “Adil BRICS” ve “Beşeri BRICS” olmak üzere 5 alanda Çin’in yaklaşımı ve tavrını açıkladı. Peki, zirvede neler yaşandı? Öne çıkan detaylar nelerdi? Türkiye-Çin ilişkileri açısından bu gelişmeler ne anlama geliyor? Prof. Dr. Barış Adıbelli, CGTN Türk’e değerlendirdi...
'Küresel güneyin merkezinde yeni bir dünya'
Barış Adıbelli, BRICS Zirvesini değerlendirirken, bu toplantının Rusya açısından ne ifade ettiğini ve öne çıkan detayları aktardı:
Bu toplantıda her şeyden önce Rusya, Batı'ya bir mesaj verdi. "Ben yalnız değilim" diyerek, 36 ülkenin katılımıyla gerçekten başarılı bir diplomatik etkinlik gerçekleştirildi. Rusya açısından bence en keyif verici yönü, son birkaç yıldır yalnızlaştırılan Rusya'nın bu yalnızlığını aştığının bir göstergesi olmasıydı. Bu durum, batının tek başına bir dünya olmadığını ve küresel güneyin merkezinde yer alan yeni bir dünyanın oluştuğunu göstermesi açısından önemliydi. BRICS platformunun güçlü bir şekilde, 36 liderin katılımıyla gerçekleşmiş olması, ilk genişletilmiş toplantı olması açısından da dikkate değer.
Olumsuz oy verecek tek ülke var: Hindistan
Türkiye'nin üye olması durumunda birçok Avrupa ülkesinin de BRICS'e katılacağını ifade eden Adıbelli şunları aktardı:
BRICS, stratejik anlamda çok da önemli ülkeleri üye ettiğini düşünmüyorum. Örneğin, bu zirvede NATO üyesi olan Türkiye'nin mutlaka üye edilmesi gerekiyordu. Çünkü Türkiye'nin buraya girmesi, arkasından Macaristan’ın, Yunanistan’ın ve birçok Avrupa ülkesinin de BRICS’e katılmasını sağlayacaktı. Fakat bazı iddialar var. Hindistan’ın bu noktada engel olduğunu düşünüyorum. Bunu daha önce de söyledim; 2023’te de belirttim. Şanghay İşbirliği Örgütü’nde bize olumsuz oy verecek tek ülke var, o da Hindistan. Çünkü bu keşif meselesinde Türkiye'nin Pakistan tarafında durması ve Pakistan’la yoğun askeri ilişkilerini geliştirmesi, Hindistan tarafından kabul edilemez bir durum olarak görülüyor. Hindistan da buna karşılık olarak Yunanistan ve Ermenistan, özellikle Yunanistan’la askeri alanda ilişkilerini geliştirmeye başladı.
'BRICS'e üye olacağız'
Türkiye'nin BRICS'e adaylığı hiçbir zaman resmi olarak açıklanmadığını belirten Adıbelli, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın BRICS'e katılmamamız için ellerinden geleni yaptıklarını söylediğini ifade etti ve şunları ekledi:
Türkiye, ben adayım diye hiçbir zaman resmi olarak açıklama yapmadı. Kazan’a bile son dakika gitti. Yani gidip o 36 liderin en başından galaya katılmadı, yemeğe katılmadı, açılışa katılmadı. Son dakika gitti, o da zaten terör saldırısından dolayı. Dikkat ederseniz, Sayın Cumhurbaşkanı ve diğer yetkililer de dalgındı. Vücutları oradaydı ama akılları Türkiye’de kaldı.
Ne diyor Sayın Cumhurbaşkanı? "Bizim BRICS’e gitmememiz için ellerinden geleni yaptılar. Mesaj üzerine mesaj, telkin üzerine telkin geldi," dedi ama "Biz gittik," dedi. Sonuna kadar Cumhurbaşkanı, "BRICS’e üye olacağız," diyor. Sonuna kadar gideceğiz diyor.
'Stratejik ortaklığımızı yükseltmek için önemli adımlar atacağız'
Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping'in önümüzdeki günlerde Türkiye'ye yapacağı ziyareti değerlendiren Adıbelli, bu ziyaretin 2025 yılında gerçekleşeceğini belirtti. İki ülke arasında önemli altyapı projeleri olduğuna da dikkat çekti.
'Sayın Cumhurbaşkanı bunun mesajını verdi. Satır arasında, "Stratejik ortaklığımızı yeni seviyelere yükseltmek için önemli adımlar atacağız," dedi. Tabii bunların hepsi görüşmelerle tespit edildiği için Sayın Hakan Fidan’ın Çin ziyaretini unutmamak lazım. Esas müzakere orada yapıldı. Hakan Fidan orada çok iyi ağırlandı, karşılandı. Ziyarete önce Sayın Xi Jinping gelecek, ondan sonra bir iade-i ziyaretle Sayın Cumhurbaşkanı gidecek. Tahmin ediyorum, 2025 yılında bu gerçekleşecek. Sayın Cumhurbaşkanı'nın ziyareti Mayıs gibi olur.
Zaten iki ülke aslında çok önemli altyapı projelerine sahip. Orta Koridorla ilgili gelişmeler var. Mesela Azerbaycan'la Çin, Azerbaycan tarafında Orta Koridorun müzakerelerine başladı. Şimdi biz bunun devamını Türkiye olarak bu müzakereleri de tamamlarsak Orta Koridor çok önemli bir görev ifa edecek. Bu süreçte, Sayın Cumhurbaşkanı’nın söylemiyle, bir sınıf atlama olacak.'