Küresel Güney’in “iki devletli çözüm” atağı
ÇİN’DEN ULUSLARARASI KONFERNAS ÇAĞRISI
1. Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi, “Filistin’e yönelik adaletsizliğin yarım yüzyılı aşkın
bir süredir devam ettiğini” ve buna “iki devletli çözüm ve bağımsız bir Filistin Devleti” ile son verilmesi çağrısında bulunarak, 14 Ekim’de 4 maddeli bir çözüm planı açıkladı (cumhuriyet.com.tr, 14.10.2023)
2. Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi, Filistin sorununu çözmek için uluslararası bir konferansı toplanması çağrısı yaptı (Sputnik, 1.11.2023).
3. Riyad’da 11 Kasım’da ortak zirve yapan Arap Birliği ve İslam İşbirliği Teşkilatı üyeleri, yayınladıkları ortak bildirinin 29. maddesinde, iki devletli çözümün uygulanabilmesi amacıyla uluslararası barış konferansı çağrısı yaptılar (iletişim.gov.tr, 12.11.2023).
4. Arap Birliği ve İslam İşbirliği Teşkilatı üyeleri, yayınladıkları bildirinin 11. maddesine göre, seçtikleri yedi ülkenin dışişleri bakanlarını, siyasi süreci başlatması için uluslararası eylemde bulunmak üzere yetkilendirdi. Bu yetkililer Suudi Arabistan, Ürdün, Mısır, Katar, Türkiye, Endonezya ve Nijerya Dışişleri Bakanlarıdır.
ARAP-İSLAM TEMSİLCİLERİ ÇİN’DE
5. Bu heyet, ilk olarak Çin’e gitti. Suudi Arabistan Dışişleri Bakanı Faysal bin Ferhan, Ürdün Dışişleri Bakanı Eymen es Sefadi, Mısır Dışişleri Bakanı Samih Şukri, Endonezya Dışişleri Bakanı Retno Marsudi, Filistin Dışişleri Bakanı Riyad el Maliki ve İslam İşbirliği Teşkilatı Genel Sekreteri Hüseyin İbrahim Taha, Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi ile görüştüler.
Wang Yi, “Arap ve İslam dünyasındaki kardeşlerimizle, çatışmanın durdurulması ve Filistin sorununa kapsamlı, adil, kalıcı çözüm bulunması için çalışmaya hazırız” dedi (harici.com.tr, 20.11.2023).
(Bu arada, 11 Kasım’daki Riyad Zirvesinde belirlenen 7’li grupta yer alan Türkiye, Katar ve Nijerya Dışişleri Bakanları’nın neden bu ilk ziyarette olmadıkları, henüz netlik kazanmadı.)
7’li eylem grubu, Çin’in ardından BM Güvenlik Konseyi’nin diğer üyelerini de ziyaret edecek.
ÇİN-FRANSA İKİ DEVLETLİ ÇÖZÜMDE MUTABIK
6. Bu arada BM Güvenlik Konseyi üyesi Çin, bir diğer BM Güvenlik Konseyi üyesi Fransa ile “iki devletli çözüm” mutabakatı sağladı.
Çin Devlet Başkanı Xi Jinping, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ile 20 Kasım’da telefonla Filistin sorununu görüştü. Yapılan açıklamaya göre iki lider, “iki devletli çözümün, Filistin-İsrail çatışması döngüsünü çözmenin temel yolu olduğunda mutabık kaldı” (harici.com.tr, 20.11.2023).
7. BRICS, bu akşam (21 Kasım 2023) Gazze için olağanüstü toplanıyor. Video konferans yoluyla yapılacak olağanüstü toplantıya Çin, Rusya, Hindistan, Brezilya, Güney Afrika dışında Suudi Arabistan, Arjantin, Mısır, Etiyopya, İran ve Birleşik Arap Emirlikleri liderleri ile BM Genel Sekreteri Antonio Guterres katılacak.
ÇÖZÜM ÇEMBERİ GENİŞLİYOR
Bu kısa diplomasi hamlelerinden çıkaracağımız sonuçlar şunlardır:
1. Küresel Güney ülkeleri, bölgesel konferanstan uluslararası konferansa doğru ilerleyerek, iki devleti çözümün ortaklarını genişletiyorlar.
2. Beş üyeli BM Güvenlik Konseyi’nde Fransa’nın Filistin sorunu konusunda Çin ve Rusya’yla birlikte hareket edip etmeyeceği kritik önemde.
3. Küresel Güney, en önemli platformlarından BRICS’i de devreye sokarak, iki devletli çözüm çabalarını güçlendiriyor.
4. BM Genel Sekreteri’nin BRICS’in olağanüstü toplantısına katılacak olması önemli.
5. Asya, Afrika, Güney Amerika ve Avrupa’nın bir bölümü “iki devletli çözümü” destekliyor. ABD’nin ileri karakolu İsrail’i savunmakta bu kadar yalnızlaştığı bir süreçte “iki devletli çözümü” uygulatabilmek, düne göre daha olası.