“ABD-Japonya-Filipinler Üçlü İttifakı”. Her yıl başrol oyucuları sabit kalmakla beraber yardımcı oyuncu sürekli değişiyor. ABD ve Japonya her ittifakta birlikte olmalarına rağmen örneğin
AUKUS’ta Japonya yok. Kishida hükümeti, burada yer almadıklarından dolayı biraz incinmiş durumdaydı. ABD’nin son dönemde Pasifik’teki favori ülkesi
Filipinler, favori lideri de Ferdinand Marcos Jr. Öyle ki Ferdinand Marcos Jr. şu anda demokrasiyi savunan bir şövalye gibi Biden’ın gözünde bir kahraman ya da Çin’in önüne konulmuş kurbanlık bir koyun. Marcos liderliğinde Filipinler’e ne olacağını yakın gelecek gösterecek.
Dünya Orta Doğu’da İran ile İsrail arasındaki gerginliğe odaklanmışken Biden yönetimi de sessiz sedasız Japonya ve Filipinler ile Beyaz Saray’da bir toplantı gerçekleştirdi. Bu toplantının ana amacı Hint-Pasifik bölgesinde Çin’e karşı yeni bir üçlü ittifakın kurulmasıydı. 10 Nisan’da Japonya Başbakanı Kishida ile görüştükten sonra Biden 11 Nisan’da Filipinler Devlet Başkanı
Ferdinand Marcos’u kabul etmiş ardından da yine 11 Nisan günü ABD, Filipinler ve Japonya üçlü toplantısı yapılmıştır. Toplantının ana gündem maddesi yine her zamanki gibi Çin olmuştur. Özellikle, son günlerde Güney Çin Denizinde İkinci Thomas sığlığında yaşanan gerginlikler gündeme gelmiştir. Bu bağlamda 2016 yılında
Uluslararası Tahkim Mahkemesi’nin Güney Çin Denizi'nde
İkinci Thomas sığlığının Filipinler’in münhasır ekonomik bölgesi olarak kabul eden kararına Çin’in uyması çağrısında bulunmuşlardır.
Doğu Çin Denizi masada
Bunun yanında yeni bir konu başlığı olarak da Doğu Çin Denizi gündeme getirilmiş, burada Çin ile Japonya arasında egemenliği tartışmalı olan Çin’in
Diaoyu olarak adlandırdığı Japonya’nın ise
Senkaku olarak isimlendirdiği adalar masaya yatırılmıştır. Anlaşmazlığın merkezinde
Doğu Çin Denizi'ndeki sekiz ıssız ada ve kayalık yer alıyor. Toplam yaklaşık 7 kilometrekarelik bir alana sahipler ve Taiwan'ın kuzeydoğusunda, Çin’in doğusunda ve Japonya'nın en güneydeki vilayeti Okinawa'nın güneybatısında yer alıyorlar. Adalar Japonya'nın kontrolü altındadır. Önemli nakliye yollarına yakın olmaları, zengin balıkçılık alanları sunmaları ve potansiyel petrol ve gaz rezervlerinin yakınında bulunmaları nedeniyle bu adalar Çin ve Japonya için önemli. Ayrıca Asya-Pasifik bölgesinde askeri üstünlük konusunda ABD ile Çin arasında artan rekabetin ortasında stratejik açıdan da önemli bir konumdalar. Ancak Diaoyu /Senkaku adaları meselesi epeydir beri sessizliğini korumakta ve bu konuda Çin ve Japonya sürekli birbirlerini izlemektedirler.
Luzon Koridoru Projesi
Beyaz Saray’daki ortak toplantıda Hint-Pasifik'teki ilk
Küresel Altyapı ve Yatırım Ortaklığı Koridoru'nda ortak olan ABD, Filipinler ve Japonya, Filipinler'deki Subic Bay, Clark, Manila ve Batangas arasındaki bağlantıyı destekleyecek
Luzon Ekonomik Koridoru'nu başlattıklarını duyurdu. Bu koridor aracılığıyla, Küresel Altyapı ve Yatırım Ortaklığı-IPEF Hızlandırıcısı Ortaklığı'nın bir parçası, Japonya, Filipinler ve ABD, demiryolu dahil olmak üzere yüksek etkili altyapı projelerine koordineli yatırımları hızlandırmayı taahhüt ediyor. Japonya Uluslararası İşbirliği Ajansı aracılığıyla demiryolları ve yollar da dahil olmak üzere bu alandaki bağlantıyı uzun süredir destekliyor.
Üç ülke, Mayıs ayında Manila'daki
Hint-Pasifik İş Forumu'nun marjlarında Luzon Koridoru'na yatırımı teşvik eden üçlü bir etkinlik düzenlemeyi planlıyor. ABD Uluslararası Kalkınma Finansmanı Şirketi ayrıca Filipinler'de daha fazla yatırımı kolaylaştırmak için Filipinler'de bir bölge ofisi açma hazırlığı içinde. Luzon Koridoru, birden fazla sektörde somut yatırımlar sağlamaya odaklanan gelişmiş ekonomik işbirliğinin bir göstergesidir. Japonya, Filipinler ve ABD’de Filipinler'in diğer bölgelerinde işbirliğini ve yatırımları genişletmek için ortaklık kuruyor.
ABD-Japonya-Güney Kore üçlü ittifakı çöktü mü?
Geçen yıl ABD, Camp David’de Güney Kore ve Japonya ile bir üçlü güvenlik yapısı kurmuştu; ancak Japonya ile Güney Kore tarihi nedenlerden dolayı ortak hareket emekte zorlanıyor. Güney Kore cumhurbaşkanı taviz üzerine taviz vererek bu üçlü ittifakta yol almak istedi ama geçtiğimiz hafta yapılan seçimlerde muhalefet ezici bir zafer kazandı. Cumhurbaşkanı Yoon Suk Yeol ve onun muhafazakar partisi büyük bir darbe aldı. Demokrat Parti parlamentodaki 300 sandalyenin 175'ini aldı. Bunun açık anlamı Güney Kore Cumhurbaşkanı'nın ittifaka yönelik politikaları kamuoyu tarafından onaylanmamıştı.
Japonya’nın Kore tarihinde çok acı hatıraları var. Japonya hükümeti geçmişte yaşananlar hakkında resmi bir özür dilemeden Güney Kore’nin her şeyi bir tarafa bırakıp ittifak kurmasına halk büyük bir tepki gösterdi. Parlamentoyu kaybeden cumhurbaşkanının koltuğu da gelecek seçimde tehlikede. Durumu analiz eden ABD, Güney Kore’nin ittifaktaki yerinin mevcut cumhurbaşkanına bağlı olduğunu eğer ikinci kez seçilemezse ittifakın dağılma ile yüz yüze kalacağı gerçeğini gördü. Bu nedenle ABD bu yıl yine aynı tarihlerde Nisan ayında bu sefer Japonya ile Filipinleri bir araya getirerek alternatif yeni bir ittifak kurmak zorunda kaldı.
ABD’ye göre Filipinler en azından Güney Kore’den daha istikrarlı ve sözünde durabilecek gibi görünmektedir. Güney Kore kamuoyunun Amerikan karşıtı durumu bütün dünyaca bilinmektedir. Geçen yıl Güney Kore’nin Japonya ve ABD ile gerçekleştirmiş olduğu ittifak nedeniyle Kuzey Kore iki Kore’nin birleşmesini anayasasından ve gündeminden çıkardı. Artık Güney Kore'yi kardeş değil düşman olarak görmektedir. Tüm bunlara neden olan gelişme ise Güney Kore’nin ABD ve Japonya’nın dümen suyunda gitmesidir. Muhtemelen Güney Kore halkı da bu durumun cezasını sandıkta vermiş gibi görünüyor.
ABD için Japonya ve Filipinler yeni keşfedilen ülkeler değil. Bu iki ülkeyle ABD, Pasifik bölgesinde İkinci Dünya Savaşı'ndan bu tarafa ilişki içerisindedir. Filipinler, ABD’nin eski bir sömürgesi olması itibariyle bir nevi ABD’nin Havai ’den sonraki eyaleti gibidir. Japonya ise Soğuk Savaş döneminden bugüne ABD’nin Pasifik bölgesindeki en önemli müttefiki. Ancak İkinci Dünya Savaşı'nda ABD’nin Pasifik hava gücünün önemli bir bölümü de Filipinlerdedir. Japonya, bu gücü yok etmek için Filipinleri işgal etmeye çalışmış kanlı çatışmalar yaşanmıştır. Bu nedenle aslında Filipinlilerin hafızalarında da Japonlarla ilgili pek iyi anılar yok. İleriki günlerde Filipinliler de tıpkı Koreliler gibi Japonya’ya tepki koyarlarsa önümüzdeki yıl ABD yeni bir üçlü ittifak daha kurmak zorunda kalacak.
Biden için üçlü ittifakta tek sıkıntı Japonya değildir. Biden’ın Hint-Pasifik bölgesindeki yeni yoldaşı olan Ferdinand Marcos Jr’ın bir dönem ülkeyi demir yumrukla yöneten ve yolsuzluğa bulaşmış ailesi aslında tabiri caizse halk tarafından lanetlenmiş bir ailedir. 2022’de bu ailenin genç kuşak temsilci Ferdinand Marcos Jr. siyasete girerken Washington’dan bu lanetin kaldırılması adına bir icazet aldı. Ne ordudan ne de halktan herhangi bir tepki gelmedi. Özellikle ordunun tepkisi konusunda şüpheler vardı ama bu mesele ABD tarafından çözüldü. Bugün Ferdinand Marcos Jr. ABD’ye diyetini ödemektedir. Selefi Rodrigo Duterte’nin aksine Çin’e değil ABD’ye yanaşmıştır. ABD, uzun zamandan beri aradığı piyonu bulmuştur. Filipinler’in güçlendirilmesi görevi Japonya’ya verilmiştir. Japonya her alanda ekonomik, teknolojik ve askeri anlamda Filipinlere yardımcı olacak.
Toparlamak gerekirse, şu anda görünen tek gerçek; kendisini bir zamanlar
üçüncü Roma olarak adlandıran; hatta hiper güç olarak görmüş olan ABD, gelinen noktada Hint-Pasifik adını verdiği bölgeyi bir zamanlar sömürgesi olan Filipinler’e emanet eder olmuştur. Bu durum, ABD’nin Asya-Pasifik bölgesinde Çin’e karşı çaresizliğini göstermektedir. Aslında bölgedeki hiçbir ülke Taiwan meselesini sahiplenmeye yanaşmamaktadır. Çünkü Taiwan ateşten bir gömlek olarak görülmekte ve hiç kimse bu gömleği giymek istememektedir. Bunun yanında, bölge ülkeleri Taiwan’ın tarihsel olarak Çin’e ait olduğunu ve Çin’in bir parçası olduğunu zaten kendi tarihleri üzerinden bilmektedirler. Bu nedenle hiç kimse Çin’i karşısına almak istememektedir. Bölge ülkeleri sadece kendi ulusal güvenliklerini daha da güçlendirmek için ABD ve ortaklarının yanında durmaktadırlar. Son dönemde, Çin ve Kuzey Kore’yi bahane ederek ABD’den silah ve para yardımı almak bölgede popüler hale gelmiştir. Sonuç olarak, ABD’nin kurmuş olduğu ittifakların her biri birbiriyle rekabet eder hale gelmiştir. Bölgede Beş Göz istihbarat ittifakı, QUAD, AUKUS, Japonya-ABD-Güney Kore Üçlü İttifakı ve Japonya-ABD- Filipinler Üçlü İttifakı bulunmaktadır. Bu haliyle, ABD’nin Hint-Pasifik adını verdiği bölge bir ittifaklar çöplüğüne dönmüştür.
Barış Adıbelli
YAZARIN TÜM YAZILARI İÇİN TIKLAYIN