Zülal Çelik
2024 yılının Aralık ayı, Güney Kore siyaseti açısından oldukça çalkantılı geçti. Peki bu süreç nasıl başladı?
Sürpriz sıkıyönetim ilanı
3 Aralık akşamı, Güney Kore Devlet Başkanı Yoon Suk-yeol, televizyonda yaptığı bir açıklamayla ülke genelinde "acil sıkıyönetim" ilan etti. Bu karar, hem siyasi arenada hem de toplumda büyük bir şok etkisi yarattı. Yoon, sıkıyönetim kararını “ülkenin anayasal düzenini ve liberal demokrasisini tehdit eden unsurlara karşı bir zorunluluk” olarak savundu. Ancak bu karar, hükümet içerisindeki Halkın Gücü Partisi (PPP) dahil olmak üzere geniş çaplı bir muhalefetle karşılaştı.
Tepkiler ve ilk geri adım
Kore Ulusal Meclisi 4 Aralık’ta, sıkıyönetim kararının anayasaya aykırı olduğunu savundu. 190 milletvekilinin tamamı, Yoon'un kararını geri çekmesi için oy kullandı. Aynı günün erken saatlerinde Yoon, Meclis’in talebini kabul ederek sıkıyönetimi kaldırdığını duyurdu. Ancak muhalefetin tepkileri hızla büyüdü. Güney Kore’nin en büyük muhalefet partisi Demokrat Parti (DPK), Yoon’un derhal istifa etmesini veya aksi takdirde görevden alınma sürecinin başlatılacağını ilan etti.
Görevden alınma (İmpeachment) hamlesi
4 Aralık'ta Demokrat Parti ve diğer muhalefet partileri, Yoon’a yönelik “iç isyan suçlaması” ile görevden alınma sürecini başlatmak için hazırlıklara başladı. 6 Aralık’ta, Demokrat Parti’nin önderliğinde Yoon’un sıkıyönetim kararını anayasa ve yasaları ihlal ettiği gerekçesiyle hazırlanan tasarı, parlamentoya sunuldu. 7 Aralık’ta yapılan oylamada, katılım eksikliği nedeniyle görevden alınma tasarısı reddedildi.
İktidar partisindeki kriz ve Yoon’un özrü
Yoon’un liderlik tarzına yönelik eleştiriler, iktidar partisi içerisinde de çatlaklar yarattı. Parti lideri Han Dong-hoon, Yoon’un sıkıyönetim sırasında muhalif politikacıların tutuklanması emrini verdiğini doğruladı ve Yoon’un görevden alınması gerektiğini savundu. 7 Aralık’ta Yoon televizyonda halka hitap ederek sıkıyönetim ilanından dolayı özür diledi ve hukuki sorumluluğu kabul edeceğini belirtti.
Başkan Yoon’a yönelik tutuklama kararı
Muhalefet, Yoon'un görevde kalmasını engellemek için yasal süreci hızlandırdı. 10 Aralık’ta Güney Kore Ulusal Meclisi, Yoon'un hızla tutuklanmasını isteyen bir karar aldı. Eğer görevden alınma süreci onaylanırsa, Yoon’un görevleri durdurulacak ve başkanlık yetkileri geçici olarak başbakan tarafından üstlenilecek.
Hukuki süreç ve Başkan Yoon’un tutuklanma olasılığı
Güney Kore’deki bu kriz, 2016 yılında eski başkan Park Geun-hye’nin görevden alınma sürecinden bu yana en ciddi siyasi bunalımlardan biri olarak görülüyor. Muhalefet partileri, yeni bir oylama için hazırlıklarını sürdürürken, Yoon’un görev süresinin kısaltılması yönünde çağrılar da artıyor. Ülke, önümüzdeki günlerde siyasi bir dönüm noktasına tanıklık edebilir. Peki Yoon tutuklanabilir mi?
Güney Kore hukukuna göre, bir devlet başkanının dokunulmazlığı yalnızca görev süresi sona erdiğinde ortadan kalkar. Ancak, Başkan Yoon’un durumu bu noktada farklılık arz ediyor çünkü ilan ettiği olağanüstü hâl, anayasal düzeni ihlal ettiği gerekçesiyle anayasal suçlama konusu yapılıyor.
Başkan Yoon, “anayasal düzeni ihlal etme” ve “halkın özgürlüklerine tehdit oluşturma” gerekçeleriyle suçlanıyor.
Güney Kore Anayasası'na göre, görevdeki bir başkanın tutuklanması olağanüstü bir durum gerektirir ve meclis onayını gerektirir. 10 Aralık'taki karar, tutuklama sürecini başlatmak için kritik bir adım. Yoon’un tutuklanması, hukuki sürecin tamamlanmasına ve yetkili mahkemelerin onayına bağlı. Meclis’in aldığı karar, doğrudan bir tutuklama anlamına gelmiyor ancak Yoon’un görevdeki dokunulmazlık zırhının delinmesine yol açabilir.
Eğer tutuklama gerçekleşirse, Yoon Suk-yeol görevden geçici olarak uzaklaştırılacak. Başkanlık yetkileri bu durumda başbakan tarafından devralınacak ve Güney Kore Anayasa Mahkemesi, Yoon’un geleceğine ilişkin nihai kararı verecek.
Sonraki süreçte neler olabilir?
Eğer tutuklama kararı uygulanırsa, Anayasa Mahkemesi 180 gün içinde Yoon’un suçlamalarına ilişkin kararını açıklamak zorunda.
Mahkeme, suçlamaların anayasal çerçevede haklı olduğuna hükmederse Yoon’un görev süresi sonlandırılacak.
Yoon, anayasa mahkemesi sürecinde savunma yapabilecek ve suçlamalara karşı kendini savunma hakkına sahip olacak. Eğer mahkeme Yoon’un lehine karar verirse, başkanlık görevine kaldığı yerden devam edecek.
