Gökhun Göçmen
Dünyanın üretim üssü olarak bilinen ve son yıllarda katma değeri yüksek teknolojik ürünler ile adını duyuran Çin yeni dönemde iç pazarda artan talep ile gündeme gelmek istiyor. Çin Komünist Partisi Merkez Komitesi Ofisi ve Devlet Konseyi Ofisi tüketimi artırmak için hane halkına verilecek destekleri içeren 30 maddelik paketi duyurdu.
Asgari ücretlerin artırılması ve konut fiyatlarının erişilebilir olmasnı öngören destek paketinde ayrıca ücretsiz fazla mesaiye dönük yasakların katılaşması ve çalışanların ücretli yıllık izinlerine hassasiyet gösterilmesi öngörülüyor. Çin hükümetinin yol haritasına göre yapay zekanın ön planda olduğu sektörlerin gelişmesi ve kış turizminin cazip hale gelmesine paralel olarak harcamasını artıran Çin halkı iç piyasaya can suyu verecek.
Çin neden iç piyasayı canlandırmak istiyor?
ABD’nin Çin ile ticaret ve teknoloji savaşlarına hız vermesi, Batı ile tedarik zincirlerinde yaşanan aksamalar ve yükselen gümrük duvarları gibi dış sorunlar karşısında Pekin yönetimi bir süredir ekonomik büyümenin ana motoru olarak iç tüketime işaret ediyor. Çin’de 2024 eylül ayında piyasaları canlandırma paketi açıklansa da önlemler finans sektörü ile sınırlı kalmıştı.
Çinlilerin 2024 yılındaki harcamalarının ülkenin Gayri Safi Yurt İçi Hasılası’ndaki payı yüzde 44 olarak kayıtlara geçti. Bu oranın Türkiye için yüzde 59,1, ABD için yüzde 68, hane halkı tasarrufları ile bilinen Japonya’da yüzde 53 olduğu düşünülürse açıklanan canlandırma paketinin gerekliliği daha net anlaşılabilir.
South China Morning Post gazetesi konuya ilişkin hazırladığı haberinde Çin’in reform ve dışa açılma sürecinin ardından ilk kez böylesine tüketime vurgu yaptığını aktardı. Haberde görüşlerine yer verilen Fudan Üniversitesi’nden ekonomi profesörü Shi Lei bu zamana kadar gelirleri artırmayan piyasa canlandırma paketlerinin istediği sonucu vermediğini savunarak “Geçmişte siyaset yapıcılar genellikle harcamaları artırma konusunda gelirleri artırma konusunu görmezden geldiler. Oysa insanların parası varsa harcama yaparlar bunun için cesaretlendirmeye ihtiyaçları yoktur. Yeni plan hane halkının gelirlerini artırma konusunda çığır açıcı.” değerlendirmesinde bulundu.
ABD merkezli CNBC sitesine konuşan ING Çin Başekonomisti Lynn Song da planın tüketim odaklı bir büyüme modeline geçişte yardımcı olabileceğini dile getirdi. Böylesine bir dönüşümün kısa vadede gerçekleşmeyeceğini belirten Song, Ne Roma bir günde inşa edildi ne de Çin’in BYD’si bir günde sektörün egemeni oldu. Çin’in ana politikasındaki değişimlerim meyvesini vermesi zaman alacaktır. Bu politika uzun vadeli kalkınmanın ve tüketin endüstrisinin tohumlarını ekiyor.” ifadelerini kullandı.
Yüksek kaliteli kalkınma modeli ile uyumlu
Çin’in 30 maddelik paketi yakından incelendiğinde hedefin iç piyasayı canlandırmak kadar toplumsal eşitsizliği azaltmak olduğu da görülüyor. Çocuklu ailelere ve yaşlılara destek sistemlerinin iyileştirilmesinin yer aldığı politika belgesinde kentte yaşayan asgari ücretlilere ve kırsalda ödemeleri geciken çiftçilere önem verileceğinin altı çiziliyor.
Çin’in önde gelen gazetelerinden Global Times “Tüketimi ‘önce halk’ temelinde artırmak” başlığını taşıyan analizinde “Bu önlemler yalnızca tüketim potansiyelini açığa çıkarmak için değil aynı zamanda halkın kazançlarını ve refahını artırmak için tasarlandı. Bu da politikaları hem etkili hem de düşünceli hale getiriyor.” diye yazdı.
