Eski Beijing’in merkezinde yer alan “Merkez Eksen”, birçok tarihi ve kültürel simge binalarının bulunduğu bir dünya mirası kompleksi özelliğini taşıyor.
Çin’in en ünlü mimarlarından Liang Sicheng, Beijing’in merkez ekseni hakkında “Dünyanın en uzun ve en görkemli kuzey-güney yönlü merkez eksenidir; Beijing’e özgü muhteşem bir düzen, merkez eksenin kurulması sayesinde oluşmuştur.” değerlendirmesinde bulunmuştu.
Yuan Hanedanı’ndan (1271-1368) kalma 7,8 kilometre uzunluğundaki ‘‘Merkez Eksen'', kuzeydeki Çan ve Davul kuleleri (Zhonggulou), Wanning Köprüsü, Jingshan, Yasak Kent, İmparatorluk Ataları Tapınağı (Taimiao), Toprak ve Tahıl Tapınağı (Shejitan), Tian’anmen Meydanı, Zhengyang Kapısı, Tianqiao bölgesi, Cennet Tapınağı (Tiantan) ve Xiannong Tapınağı’ndan, güneydeki Yongding Kapısı’na kadar kuzey-güney hattında uzanır.
13. yüzyıldan bu yana, Çin tarihindeki hanedanların en önemli anıtlarından, merasim mekânlarından ve simgesel yapılarından müteşekkil bu devasa kompleks, Çin medeniyetinin niteliklerini de temsil etmektedir.
“Merkez Eksen”in güney ucunda yer alan Yongding Kapısı /CFP
Merkez Eksen hattında yer alan birçok tarihi mekan zaten UNESCO’nın dünya mirası listesinde olsa da, Merkez Eksen bütünsel olarak UNESCO’nun dünya mirası listesindeki statünün peşinde koşuyor.
Hindistan’ın Yeni Delhi kentinde 21 Temmuz’da başlayan ve hâlâ devam eden Dünya Miras Komitesi Toplantısı’nda Merkez Eksen’in UNESCO’nun Dünya Miras Listesi’ne alınması için sunulan başvuru değerlendiriliyor.
Merkez Eksen’in küzey ucunda yer alan Davul Kulesi /CFP
Beijing Merkez Ekseni’nin UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne dâhil edilmesi ile ilgili hazırlık çalışmaları 2011 yılında başlatıldı. O zamandan beri, yaklaşık yüz kültürel miras retorasyon projesi hayata geçirildi.
Son yıllarda, Beijing Merkez Ekseni’nin her iki tarafında önemli kültürel kalıntıların ve antik yapıların yer aldığı bölgelerin korunması ve restore edilmesi için çalışmalar yürütülürken, eski şehrin her yönüyle korunmasına ve yeniden canlandırılmasına katkı sağlanmaktadır.
Merkez Eksen’in küzey ucunda yer alan Çan Kulesi /CFP
Zhengyang Kapısı’ndaki Ok Kulesi’nin Qianmen Caddesi adlı yürüyüş caddesinde yürüyenlerin dikkatini çekmemesi mümkün değildir. Kulenin önündeki bariyerler, Ekim 2020'de başlatılan onarım çalışmaları sonrasında kaldırıldı. Güzelliğiyle yeniden ortaya çıkan kulenin tamiri, Beijing Merkez Ekseni’nin dünya mirasları arasına girmesi için başvuru sürecinin ve ilgili koruma çalışmalarının sadece küçük bir örneği olduğu söylenebilir. Ok Kulesi’nin tarihi özgünlüğünü korumak için, projede kulenin ilk inşa edildiğinde kullanılan orijinal malzemeler, geleneksel formlar, işçilik ve tekniklerin kullanımına titizlikle sadık kalındı.
Merkez Eksen hattında yer alan Zhengyang Kapısı
İmparatorluk Ataları Tapınağı (Tai Miao), Toprak ve Tahıl Tapınağı (She Ji Tan), Jingshan, Cennet Tapınağı (Tian Tan) ve İmparatorluk Arşiv Merkezi (Huang Shi Cheng) gibi kültürel miras bölgelerinde yaşayanların farklı bölgelere yerleştirilmesiyle ilgili çalışmalar da tamamlandı. Merkez eksenin güney kesimindeki imparatorluk yolu bütünsellik kazandı; Çan ve Davul kuleleri, Zhengyang Kapısı, Xiannong Tapınağı ve Jingshan’daki bir dizi önemli kültürel kalıntı onarılıp korumaya alındı. Böylelikle eski Beijing’in görünümü kademeli olarak restore edilmiş oldu.
Yuan Hanedanı döneminden kalan Wanning Köprüsü, getirilen ağırlık ve hız limitleriyle korunurken, Jingshan Parkı’ndaki Shouhuang Sarayı kompleksi onarılarak ziyarete açıldı. Ayrıca Beihai Hastanesi gibi binaların kat sayısı kent manzarasına negatif etkileri nedeniyle azaltıldı. Cennet Tapınağı içindeki fabrika kaldırılarak 3,2 hektarlık yeşil alan yaratıldı.
2020 yılından bu yana, Beijing Merkez Ekseni’nin dünya mirasları arasına girmesi için başvuru süreci ve ilgili koruma çalışmalarına ilişkin 3 yıllık eylem planı aracılığıyla, kültürel miras bölgelerinde yaşayanların farklı noktalara yerleştirilmesi, kültürel kalıntıların korunması ve çevrenin ıslah edilmesi dâhil olmak üzere 48 kritik görevin yerine getirilmesi için büyük çaba sarf edildi.
2023 başında ilgili başvuru dosyası UNESCO Dünya Miras Merkezi’ne sunuldu. Merkez Eksen’in 2024 yılındaki toplantıda dünya miras listesine başarıyla kabul edilmesi hedeflenmektedir.
Beijing’in önemli kültürel ve tarihi sembolü olarak Merkez Eksen, eksen hattında yer alan tarihi yerleri keşfetmek ve kentin zengin mirasları hakkında bilgi edinmek arzulayan turistilerin ilgisini çekmeye devam ediyor.
