Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Azerbaycan'ın başkenti Bakü'de düzenlenen Birleşmiş Milletler (BM) İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi 29. Taraflar Konferansı (COP29) kapsamında yapılan Gelişmekte Olan Küçük Ada Devletleri Zirvesi'nde konuştu.
Aliyev burada yaptığı konuşmada, Fransa'nın ada devletlerinde çevreye önemli zararlar verdiğini belirterek, "Fransa orada ciddi toprak ve su kirliliğinden, yaşanan radyasyondan sorumludur" dedi.
Aliyev ayrıca, Fransa'nın işgal döneminde Cezayir'de de nükleer denemeler yaptığını ve dünyanın iklimine önemli zarar verdiğini belirterek, "Fransa'nın sözde denizaşırı topraklarında işlediği suçların listesi, rejimin son dönemde gerçekleştirdiği insan hakları ihlallerinden bahsetmeden tamamlanmış sayılmaz." diye konuştu.
Peki Aliyev'in bahsettiği çevresel zararların detayları ne? Fransa geçmişte hangi ekolojik tahribatlara yol açtı?
Fransız Polinezyası
Fransa, 1966-1996 arasında eski sömürgesi Cezayir ve deniz aşırı toprağı Fransız Polinezyası'nda yaklaşık 210 nükleer deneme yapmıştı. Polinezya'da yapılan 193 nükleer denemenin 147'si yer altında gerçekleşmişti.
100 binden fazla kişinin etkilendiği tahmin edilen nükleer denemeler, uluslararası tepkiler üzerine eski Cumhurbaşkanı Jacques Chirac döneminde sona erdirilmiş ve kurbanlara tazminat ödenmesi kararlaştırılmıştı.
Fransa'da 2010'da nükleer deneme mağdurlarına tazminat ödenmesini öngören bir yasa yürürlüğe girse de sadece 20 kişiye tazminat ödenmişti. Tazminat taleplerine ilişkin birçok başvuruyu reddeden Fransa, verdiği sözü tutmamakla suçlanmıştı.
Fransa Ulusal Sağlık ve Tıp Araştırmaları Enstitüsünün (INSERM) araştırmasında, Fransa'nın 1966'dan 1996'ya kadar 30 yıl boyunca Pasifik'te gerçekleştirdiği yaklaşık 200 nükleer test, Fransız Polinezyası olarak adlandırılan takımadalarda ortaya çıkan tiroit kanseri vakalarının nedeni olabilir.
Yeni Kaledonya
Yeni Kaledonya'da doğrudan nükleer deneme yapılmasa da, Fransız Polinezyası'nda yapılan testlerden dolaylı olarak etkinlendi.1966 ile 1996 yılları arasında Moruroa ve Fangataufa atollerinde gerçekleştirilen nükleer testler nedeniyle bölgedeki deniz ekosistemleri zarar gördü ve yerel halk ve bölgeye yakın adalar radyoaktif kirliliğe maruz kaldı.
Bu nükleer testlerin sonuçları, bölgede kanser ve diğer sağlık sorunlarının artmasına yol açtı.
Cezayir
Fransa, Cezayir'de 1960 ile 1966 yılları arasında toplamda 17 nükleer test gerçekleştirdi. Bu testlerin çoğu, Sahra Çölü'nde yeraltında yapıldı. Testler sonucunda yayılan radyasyon ve kirleticiler, bölgedeki ekosistemlere zarar vererek yerel halk için kanser gibi sağlık sorunlarına yol açtı ve tarım ile su kaynaklarını olumsuz etkiledi. Ayrıca, testlerin yeraltında yapılması, radyoaktif maddelerin su kaynaklarına ve toprağa sızmasına neden olarak etkilerin uzun süre devam etmesine yol açtı.
Fransa'nın yürüttüğü söz konusu 17 farklı atmosferik veya yer altı nükleer testin yol açtığı çevresel tahribat ve radyasyonun, insan sağlığı üzerindeki olumsuz etkilerinin ise hala devam ettiği kaydediliyor.